________________
૩૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
ડિસેમ્બર, ૨૦૧૬ ફોટા, પ્રાચીન હસ્તપ્રતોમાંથી બહુરંગી પ્લેસ તેમજ કલાત્મક અને રાજચંદ્ર કથા' ખૂબ જ લોકપ્રિય બની અને હવે પછી આગામી એપ્રિલમાં આકર્ષક સજાવટથી આ પુસ્તક અનેરી ભાત પાડે છે. ભાષાનું ‘શ્રી બુદ્ધિસાગર કથા'નું આયોજન કરવામાં આવ્યું. લાલિત્ય, રસ અને વિષયની માવજત, કાળજીભર્યું અધિકૃત સંશોધન છેલ્લાં ચાલીસ વર્ષથી પણ વધુ સમયથી પર્યુષણ પર્વ સમયે પુસ્તકની દિવ્યતા છે; તો લે-આઉટ, સુંદર મુદ્રણ, આકર્ષક ઉઠાવ પર્યુષણની લેખમાળા લખનાર તેમજ છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષથી ટેલિવિઝન અને બાઈનિંગમાં પુસ્તકની ભવ્યતાનાં દર્શન થાય છે. પર પર્યુષણમાં પ્રવચન આપી કુમારપાળ દેસાઈએ જિનશાસનની અને
કુમારપાળ દેસાઈના સાહિત્યમાં દાર્શનિક તત્ત્વોની ભાવનાઓ શ્રતની ઉત્કૃષ્ટ સેવા કરી છે. સમાજના વિવિધ ક્ષેત્ર ધર્મ, અધ્યાત્મ, સાહિત્ય જગતકલ્યાણ ને વિશ્વમૈત્રી સાધનારી છે. ધર્મને એમણે વર્તમાન અને દેશ-વિદેશની કામગીરી માટે તેમને દેશ અને વિદેશનાં પાંત્રીસ જેટલાં સમયમાં તપાસ્યો છે. ધર્મના સિદ્ધાંતો આજના વ્યવહારમાં કઈ રીતે પારિતોષિકો, ચંદ્રકો અને ઍવૉર્ડ પ્રાપ્ત થયા છે. ઉતારી શકાય અને તેમાંથી માનવજાતની સુખાકારીમાં કેવી વૃદ્ધિ ગુજરાતમાં સાહિત્ય અને સંસ્કૃતિ ક્ષેત્રે વિશિષ્ટ પ્રદાન કરનારને થાય તે દર્શાવ્યું છે.
ગુજરાત સાહિત્ય સભા તરફથી ૨૦૧૫ની સાલનો ‘રણજિતરામ પત્રકારત્વક્ષેત્રે તેમનું પ્રદાન નોંધનીય છે. આ વિષયમાં એમનું સુવર્ણચંદ્રક' કુમારપાળ દેસાઈને અર્પણ થશે એ સમાચારની ક્ષણ અખબારી લેખન' પુસ્તક પ્રગટ થયું છે. કુમારપાળના અખબારી આપણા માટે આનંદપર્વ સમી બની રહે છે. લેખન પુસ્તક વિશે વાસુદેવ મહેતા કહે છે કે, ‘લેખકે એ કુંવારી ગુજરાતના અસ્મિતા પુરુષ રણજિતરામ વાવાભાઈ મહેતા (ઈ. ભૂમિ ખેડવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. ગુજરાત સમાચારના તંત્રી શ્રી સ. ૧૮૮૧ થી ૧૯૧૭) એમના ટૂંકા જીવનકાળ દરમિયાન ગુજરાતી શાંતિલાલ શાહના શબ્દોમાં : “ગુજરાતી સાહિત્ય અને જૈન સમાજની સાહિત્ય માટે ઘણું કાર્ય કરી ગયા. જયારે રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક સેવા કરવાની ‘જયભિખુ'ની પરંપરા કુમારપાળે સુંદર રીતે જાળવી એનાયત કરવાની યોજના ઈ. સ. ૧૯૨૮થી શરૂ થઈ હતી અને એ રાખી છે.’ ‘ગુજરાત સમાચાર'ની “ઈંટ અને ઇમારત” કૉલમ આજે ચંદ્રક સૌપ્રથમ પ્રાપ્ત કરનાર લોકસાહિત્યકાર ઝવેરચંદ મેઘાણી પણ વાચકોની એટલી જ ચાહના મેળવે છે. પિતા અને પુત્ર બન્ને હતા. એ પછી અવિરતપણે રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક પ્રત્યેક વર્ષે મળીને કોઈ અખબારની આ પ્રકારની કૉલમ આટલો લાંબો સમય કોઈ ક્ષેત્રમાં વિશિષ્ટ સેવા બદલ તેના સર્જક કે કર્તાને અપાતો રહ્યો (૬૩ વર્ષ) ચલાવી હોય તેવું મારા ખ્યાલમાં નથી. ગુજરાત છે. એ ચંદ્રક સંગીતકાર, ચિત્રકાર, ઇતિહાસવિદ્દ, સ્થાપત્યવિદ્ – સમાચારના લેખકને ‘પદ્મશ્રી’નું બહુમાન મળ્યું હોય તેવી આ પહેલી એમ વિવિધ ક્ષેત્રોની વિશિષ્ટ વ્યાપક સેવા માટે એનાયત થાય છે. ઘટના છે. “જીવતરની વાટે અક્ષરનો દીવો” નામનું પિતાશ્રી આ પૂર્વે આ ચંદ્રક ઝવેરચંદ મેઘાણી, ગિજુભાઈ બધેકા, સુન્દરમ્, જયભિખ્ખ'નું જીવનચરિત્ર લખ્યું, જેના પરથી “અક્ષરદીપને ગુણવંતરાય આચાર્ય, રાજેન્દ્ર શાહ, ધીરુભાઈ ઠાકર, રઘુવીર ચૌધરી અજવાળે, ચાલ્યો એકલવીર' નામે નાટકની રચના થઈ. જે નાટક જેવા સાહિત્યસર્જકોને મળ્યો છે. ગુજરાત સાહિત્ય સભાની ખૂબ જ પ્રેરક અને લોકપ્રિય બન્યું.
કાર્યવાહક સમિતિએ ૨૦૧૫ના ચંદ્રક માટે ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈની ગુજરાત સમાચારની બુધવારની પૂર્તિમાં ‘ઝાકળ બન્યું મોતી'માં પસંદગી કરી છે તે ગૌરવની વાત છે. તેઓ જીવનપ્રેરક માર્મિક પ્રસંગો આલેખે છે. રવિવારની પૂર્તિમાં આ શીલભદ્ર સાહિત્યકારની બહુમુખી પ્રતિભા અને અનેકવિધ
પારિજાતનો પરિસંવાદ'નું વિષયવૈવિધ્ય ધ્યાન ખેંચે તેવું છે. કાર્યો વિશે તો ગ્રંથ લખાય. તેઓ અનેક સંસ્થાઓ સાથે જોડાયેલાં “મનઝરૂખો' કૉલમમાં વિદેશની કોઈ વ્યક્તિનો પ્રેરક પ્રસંગ આલેખે છે જેમાં – “ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ જૈનોલોજી, આઈ કેર ફાઉન્ડેશન, છે, તો ‘ક્ષણનો સાક્ષાત્કાર' આપણામાં ચિંતનની ચિનગારી પ્રગટાવે અનુકંપા ટ્રસ્ટ, ઈન્ડિયન રેડક્રોસ સોસાયટી-બોટાદ, સુલભ હેલ્થ છે. શિક્ષણ સાહિત્ય ક્ષેત્રના એમના લેખો વાંચતાં એક કર્મશીલ કેર ફાઉન્ડેશન, જયભિખ્ખું સાહિત્ય ટ્રસ્ટ, ગુજરાત વિશ્વકોશ ટ્રસ્ટ, કેળવણીકારનાં આપણને દર્શન થાય છે.
જૈન વિશ્વકોશ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. મુંબઈ જૈન યુવક સંઘે એમની કથાશ્રેણીનું આયોજન કર્યું. “પ્રબુદ્ધ શ્રી કુમારપાળે વિવિધ ક્ષેત્રે કરેલાં કાર્યોની યાદી પર એક નજર જીવન'ના તંત્રી અને શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના મંત્રી શ્રી ધનવંત નાખીએ તો એક વ્યક્તિ નહિ, પણ વટવૃક્ષ જેમ ફૂલી-ફાલેલી એક શાહની પરિકલ્પનાને કુમારપાળ દેસાઈએ ત્રિદિવસીય કથા સ્વરૂપે વિશાળ સંસ્થા લાગે. વિવિધ વિષયો પરના સર્જન અને લેખનકાર્ય હૃદયસ્પર્શી પ્રભાવક વાણીમાં પ્રગટ કરી. મહાવીર જન્મકલ્યાણક દ્વારા તેમણે સાહિત્ય અને અધ્યાત્મજગતને સમૃદ્ધ કર્યું છે. એમની દિવસની આસપાસ મુંબઈના ભારતીય વિદ્યાભવનમાં જેમાં જૈનધર્મ ગતિશીલ વિચારધારા પરંપરા અને પ્રયોગશીલતાનો સમન્વય સાધે તત્ત્વના વિશ્વપ્રચારક પદ્મશ્રી ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈની હૃદયસ્પર્શી છે, તેથી તેમના દ્વારા આલેખાયેલું ચિંતન સર્વગ્રાહી અને આસ્વાદ્ય પ્રભાવક વાણીમાં “મહાવીર કથા', “ગોતમકથા', “ઋષભકથા', બન્યું છે. તેઓ પોતાના વિચારોને સુસંગત શબ્દો દ્વારા અભિવ્યક્ત નેમ રાજુલ કથા’, ‘પાર્શ્વ પદ્માવતી કથા’, ‘હેમચંદ્રાચાર્ય કથા’ અને ‘શ્રીમદ્ કરે છે, તેથી ધર્મ અને તત્ત્વજ્ઞાનનાં ઊંડાં રહસ્યો સરળ રીતે સમજાવી
