Prabuddha Jivan 2015 06

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 8

પ્રબુદ્ધ જીવન
જૂન, ૨૦૧૫ આપણે મનુષ્યજન્મમાં કરીએ છીએ. EK
ભોજન છે. તે પેટથી નજીક છે પણ આપણે ક્ષુલ્લક બાબતોમાં | ધ સો " મનુષ્યપણું, મુમુક્ષુપણું અને મહાપુરુષનો યોગ એ ત્રણને
| તેને મુખ દ્વારા પેટમાં લઈ જવું પડે. પણે , વસ્તુ દુર્લભ છે. તે પ્રાપ્ત થાય તો મોક્ષ સુલભ છે. . સર્વાર્થ સિદ્ધિમાતાને જન્મ મળ્યો મોહમાં ફસાયેલા છીએ. બિલાડી
હોય પરંતુ મનુષ્ય પર્યાય લેવો પડે. જ્યારે ઉદરની પાછળ ભાગે ત્યારે બિલાડીનો હેતુ ખોરાક હોય છે. ધર્મશ્રવણ, શ્રદ્ધા અને સંયમ એ રીતે પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરી સિદ્ધ દશા જ્યારે ઉદરનો ઉચ્ચ હેતુ જીવ બચાવવાનો હોય છે. આત્મસાક્ષાત્કાર મેળવી શકાય. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં નિર્યુક્તિની ગાથા ૧૬મીમાં અને આત્મકલ્યાણ માટે શ્રદ્ધા અને સંયમ સમજાય તો તમને જીવનો મનુષ્યજન્મ અતિ દુર્લભ છે તે સમજાવવા દસ દૃષ્ટાંત આપવામાં આવ્યા ઉચ્ચ હેતુ સમજાશે. જન્માંતર પછી મનુષ્યજન્મ મળે છે. આપણે પગ છે. તેમાં એક દૃષ્ટાંત એવું છે કે પ્રશાંત મહાસાગરમાં એક સોય નાખીએ ધોવા એ સારું છે પણ અમતૃથી પગ ધુઓ એ બરાબર નથી. મનુષ્યપણું અને પૂર્વ તરફના એક સમુદ્રમાં દોરો નાખીએ. કદાચ સમુદ્રની લહેરો આત્મવિકસિત કરવા માટે છે. આપણે મોહવશ કામ અને ક્રોધ જેવા અને ભરતીઓટના કારણે તે સોયમાં દોરો કદાચ પરોવાઈ જાય. વિકાર જુદી જુદી વ્યક્તિઓ સાથે રીપીટ કરીએ છીએ. રત્નચિંતામણી પરંતુ મનુષ્ય જન્મ તેના કરતાં પણ વધારે દુર્લભ છે. તમને કદાચ જેવી એક ક્ષણ પાછી મળવાની નથી. એલેક્ઝાંડર-ધ ગ્રેટને વિશ્વને લાગે કે આ કદાચ આપણને જાગૃત કરવા કહેવાયું હશે, પણ એવી જીત્યા પછી પોતાના વતન સુધી પહોંચવામાં માત્ર ૨૪ કલાક બાકી શંકા કરવાની જરૂર નથી. આ વીતરાગવાણી છે. મહર્ષિ શંકરાચાર્યએ હતા ત્યારે તેને મૃત્યુ ભરખી ગયું. તેણે વૈદ્યરાજને કહ્યું, મારા વતન વિવેક ચૂડામણિ ગ્રંથમાં લખ્યું છે કે મનુષ્યપણું, મુમુક્ષુપણું અને સુધી પહોંચે ત્યાં સુધી મારું જીવન લંબાવી આપો. હું તમને અડધું મહાપુરુષનો યોગ એ ત્રણ વસ્તુ દુર્લભ છે. તે પ્રાપ્ત થાય તો મોક્ષ રાજ્ય આપીશ. વૈદ્ય કહ્યું, આખું રાજ્ય આપો તો પણ શક્ય નથી. સુલભ છે. મનુષ્યપણું પ્રાપ્ત થાય એટલે આત્માની વસંત આવી, તે એલેક્ઝાંડરને પસ્તાવો થયો કે વિશ્વ જીતવા મેં કરોડો શ્વાસ ખચ્ય તે વસંત જવાની છે, ટકવાની નથી. મનુષ્યપણું જાગવાનો અવસર છે. રાજ મને એક શ્વાસ પણ વધુ આપી શકે એમ નથી. આ હકીકત આપણી પાસે મર્યાદિત સમય છે. તેમાં અર્થ, કામ અને મોક્ષ વચ્ચે સમજવા જેવી છે. એક અંધ કિલ્લામાં ફસાઈ ગયો હતો. કોઈકે તેને ક્યાંય જીવનને રીસેટ કરવું પડે છે. ધર્મની યથાર્થ સમજણ તર્કસંગત સલાહ આપી કે કિલ્લાની દિવાલ ઉપર હાથ ફેરવતા ચાલવાથી દરવાજો અને વ્યવહારીક રીતે આપવામાં આવે. અત્યારે સામાયિક કરશે તો આવી જશે. તેણે હાથ ફેરવવાનું શરૂ કર્યું અને જેવો દરવાજો આવે અત્યારે જ સુખશાંતિ મળશે એવું રોકડીયું સોલ્યુશન આપવું પડે. એટલે તેના નાક ઉપર માખી બેસે. માખીને ઉડાડવા હાથ નાક ઉપર મોરાલીટી (નેતિકતા) એ માણસનો માણસ સાથેનો સંબંધ છે. લગાડે અને દરવાજો ચાલ્યો જાય. આમ અનેક ચક્કર માર્યા. આપણે રીલિજીયન (ધર્મ) એ માણસનો ગુરુ અને પ્રભુ સાથેનો સંબંધ છે. પણ ૮૪ લાખ જન્મના ચકરાવામાં અટવાયા છીએ. તેના માટે અંધત્વ સ્પીરીચ્યલીટી (આધ્યાત્મિકતા) એ માણસનો પોતાની સાથેનો સંબંધ નહીં પણ પ્રમાદ દોષી છે. સદ્ધાર્ગ ચૂકી જવાની આપણી આદત જૂની છે. દૂધમાં સગુરુ બોધરૂપી મેળવણ નાખશો તો તેમાંથી ઘી બની છે. શ્રીમદ્જીએ લખ્યું છે કે અપૂર્વ અવસર એવો ક્યારે આવશે જ્યારે શકે. અન્યથા દૂધ ખરાબ થઈ જશે. કીડીથી મુનિ સુધી બધા શાશ્વત આપણે બાહ્યાંતર નિગ્રંથ આવશે. તેનો અર્થ સંયમ છે. મનુષ્યપણું સ્વાધીન સુખની સ્થિરતા ઈચ્છે છે. તે ઈચ્છા રાખવામાં કશું ખોટું મળવું અને સંયમ પ્રાપ્ત થવો એ બંને આવે તે અપૂર્વ અવસર છે. નથી. પરંતુ જ્યાંથી તેની ઈચ્છા રાખો છો ત્યાં ભૂલ થાય છે. તરસ
ખ્રિસ્તી અને ઈસ્લામ જેવા ધર્મો થીયરી ઑફ ક્રીએશનમાં માને છે. લાગે અને પાણી તરફ જાવ તે યોગ્ય છે. તરસ લાગે અને બજાર તરફ અર્થાત્ ભગવાને આપણને સર્યા છે. ભારતીય ધર્મો હિન્દુ, જૈન જાવ તો તે અયોગ્ય છે. વ્યક્તિ ગૃહસ્થાશ્રમમાં પોતાનું નિજ કાર્ય અને બૌદ્ધ ધર્મો થીયરી ઑફ ઈવોલ્યુશનમાં માને છે. અર્થાત્ આપણાં કરતો જાય એ યોગ્ય છે. શાશ્વત તરફની યાત્રામાં દિન પ્રતિદિન આગળ સારા કર્મો ધીમે ધીમે એકઠાં થતાં આપણને મનુષ્ય જન્મ મળ્યો છે. વધી શકાય. તમારી ગઈકાલને આજની ઈર્ષ્યા આવે. વર્ષોની શુભક્રિયાથી આપણે આજે કાર્યક્રમમાં બેઠા છીએ તે પૂર્વે કેટલું પરિભ્રમણ કર્યું અંતરંગ પ્રગતિ થાય તો જ એ ધર્મ કહેવાય. તમારા હાથમાં કેસર હશે. આપણે આ ધર્મશ્રવણ કરવા ઘણી ઈચ્છા કરી હશે. ભગવાને હોય તો થોડીવાર તેની સુગંધ રહે. ધર્મ કર્યા પછી ગુણોની સુગંધ ન ગૌતમને કહ્યું કે એકક્ષણનો પણ પ્રમાદ ન કરીશ. તેમાંથી આપણે આવે તો માનવું કે તમારા જીવનને ધર્મનો મંગળ સ્પર્શ થયો નથી. પણ સમજવાનું છે કે આપણે પણ પ્રમાદ ન કરવો. આ બધી બાબતોને પોતાની પત્નીની એકધારી ફરિયાદ કરનારને મેં કહ્યું હતું કે તમે તેના તમારી સાથે જોડશો તો આત્મા જાગશે અને કર્મો ભાગશે. મેં ગઈ દોષ કાઢવાને બદલે તમારી પસંદગીનો ગુણ જુઓ. આપણી દૃષ્ટિ કાલે તીખું ખાધું હશે તેથી આજે એસીડીટી થઈ હશે એ સમજતાં બીજા ઉપર છે તેથી બીજાના દોષ દેખાય છે. આપણને જ્યાં સુખ નથી શીખવું પડશે. તિર્યંચમાં હતા ત્યારે કર્મો ચલાવે તેમ ચાલવું પડે. પણ તેમાં સુખનો આભાસ દેખાય છે અજ્ઞાનથી જ્યાં સુખ દેખાય મનુષ્યજન્મમાં મન અને બુદ્ધિ વિકસિત થઈ જાય ત્યારે આપણે તેનો સંગ્રહ કરીએ છીએ. તે જડ કે ચેતન હોઈ શકે. તે પત્ની અને ડ્રાઈવરની સીટમાં આવી જઈએ છીએ. તેમાં આધ્યાત્મિક પ્રગતિ થઈ વાહન પણ હોઈ શકે. સુખ ભાસે એટલે સંગ્રહની ઈચ્છા થાય. તેમાં શકે. તેનાથી માણસ તેરમા ગુણસ્થાનક સુધી પહોંચી શકે. પ્લેટમાં માલિકીભાવ જાગે. ચેતનમાં માલિકીભાવ જાગે એટલે તમે સામી