________________
૩૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
જૂન, ૨૦૧૫
કરી દો, સંતોની જેમ. સુફી સંતો આવા હોય છે. ખરેખર તો આપણી ત્યાં સુધી સાધના સર્વે જૂઠી’...બસ, આત્મજ્ઞાન મેળવ્યા પછી જે શાંતિની પાસે જે કંઈ કરાવે છે તે કોણ કરાવે છે. બસ, “એ'.. પ્રભુ. તમને અનુભૂતિ થાય છે તેનું વર્ણન ફક્ત અંદરનો આત્મા જ સમજે. “અમૃતનો તમારો મૂળભૂત સ્વભાવ મળ્યો છે, તે પ્રમાણે જ તમે કરી રહ્યા છો. સ્વાદ ચાખ્યા પછી, જગતના બધા જ સ્વાદો તુચ્છ જણાય છે.” છાંદોગ્ય ઉપનિષદમાં ‘સુખ' પર ભાર મૂક્યો છે. તે ‘સુખ’ આત્મિક ઋષિમુનિઓથી માણીને આજના ઓશો સુધી બધા પ્રજ્ઞાવાન સંતોએ સુખ સમજવું રહ્યું. આજ સુધી કોઈને પણ ભૌતિક સુખ પછી-ધન આનો અનુભવ કર્યો છે–આજ સૌને માટે કલ્યાણકારી છે. પછી, સુખ મળ્યું હોય તેમ જણાતું જ નથી.પણ આત્મિક સુખ પછી
* * * જે પરમ શાંતિનો અનુભવ થાય છે તેનું વર્ણન શબ્દોમાં ન થઈ ૫૧, “શિલાલેખ', ડુપ્લેક્ષ, અરુણોદય સર્કલ પાસે, શકે .એટલે નરસિંહ કહેતા કે, “જ્યાં સુધી આતમા તત્ત્વ ચિન્યો નહિ અલકાપુરી, વડોદરા-૩૯૦૦૦૭.
૫... d...સ...૨
જીવતરની વાટે અક્ષરેનો દીવો' વિશે ગ્રંથ-યરિચય અને નાટ્યગ્રસ્તુતિ
(૧)
જાણીતા કવિ શ્રી ચંદ્રકાન્ત શેઠે કહ્યું કે આપણા જિંદાદિલ અને ખેલદિલ, પ્રબુદ્ધ જીવન'માં પ્રગટ થયેલી ‘જયભિખ્ખું જીવનધારા લેખમાળા સાચદિલ અને સાફદિલ સાહિત્યસર્જક જયભિખ્ખને ભગવાને જે પાઠ જુદા જુદા સ્વરૂપે એક વિશાળ પ્રવાહરૂપે વહી. ‘પ્રબુદ્ધ જીવન'ના તંત્રી ભજવવાનો આપ્યો હતો, તે ઉમદા રીતે ભજવીને સ્વસ્થતાથી વિદાય શ્રી ધનવંતભાઈ શાહે જયભિખ્ખની નવલકથા “પ્રેમભક્ત કવિ જયદેવ’ થયા, પરંતુ એમના પનોતા પુત્ર, એમના ઉત્તમ વારસદાર કુમારપાળ પરથી ‘કુષ્ણભક્ત કવિ જયદેવ' નામનું નાટ્યરૂપાંતર કર્યું એ સમયે દેસાઈ અને એમની સાથે બિરાદરીના નાતે બંધાયેલા આપણે સહુએ જયભિખ્ખના સાહિત્યમાં નિમગ્ન એવા પ્રબુદ્ધ જીવન'ના તંત્રી ડૉ. ‘વન્સમોર’ કરીને ફરીથી એમના જીવનની થોડી ઝલક અહીં રંગમંચ ધનવંતભાઈ શાહે જયભિખુના જન્મ શતાબ્દિ નિમિત્તે એમના પ૨ જો ઈશું. જયભિખુની મધુમય અને મસ્તીભરી જીવનશૈલીને જીનચરિત્રને લેખમાળા સ્વરૂપે લખવા જયભિખ્ખના સુપુત્ર અને પરિણામે એ મીઠો મનખો છે. પંડે ખુલ્લી કિતાબ જેવા ખુલ્લાપણાના સાહિત્યકાર કુમારપાળ દેસાઈને આગ્રહ કર્યો. પરિણામે ‘પ્રબુદ્ધ ખેલાડી મોજથી ખેલ્યા અને ખીલ્યા. જયભિખુની ધરતીની માટી કઈ જીવન'માં સળંગ ૬૧ હપ્તા સુધી ‘જયભિખ્ખું જીવનધારા' પ્રગટ થઈ રીતે સુવાસ આપતી થઈ તેની રસમય કથા તે ‘જીવતરની વાટે, અક્ષરનો અને એ પછી કુમારપાળ દેસાઈએ ત્રણેક વખત મઠારીને એને ગ્રંથરૂપે દીવો'. કુમારપાળે આ ગ્રંથદીપ પ્રગટાવી કવિ ન્હાનાલાલ અને પ્રગટ કરી. ‘જીવતરની વાટે અક્ષરનો દીવો' એ ગ્રંથનું વિમોચન નારાયણભાઈ દેસાઈની જેમ પિતૃતર્પણનું ઉત્તમ કાર્ય કર્યું છે. એમના મુંબઈમાં જાણીતા લેખિકા શ્રી ધીરુબહેન પટેલે કર્યું. એ સમયે આ પિતૃતર્પણમાં માતૃતર્પણ પણ અનુસૂત છે. નેહ, સેવા, ધર્મ ધનવંતભાઈ શાહે જયભિખ્ખના ૩૦૦ પુસ્તકોના કવનનો આસ્વાદ અને જ્ઞાને જીવનના આ ચાર મહત્ત્વના સ્તંભો જયભિખ્ખના જીવનમાં કરવાનું એક વાચિકમ્ મહેશ ચંપકલાલે કર્યું હતું.
અમદાવાદમાં પણ જયભિખ્ખું વિશે એક કાર્યક્રમ યોજવો તેવી જાણીતા નવલકથાકાર શ્રી રઘુવીર ચૌધરીએ કહ્યું કે જયભિખૂએ વિચારણા ચાલતી હતી. પરિણામે શ્રી જયભિખ્ખું સાહિત્ય ટ્રસ્ટ, એમની નવલકથાઓમાં રાષ્ટ્રભક્તિ અને માનવસેવાની વાત કરી છે. ગુજરાત વિદ્યાસભા અને ગૂર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલયના સંયુક્ત ઉપક્રમે પિતાશ્રીનું ઋણ ચૂકવવાના જે અનેક પ્રયત્નો કુમારપાળે કર્યા, તેમાં એક વિશિષ્ટ કાર્યક્રમ યોજાયો. મૂલ્યનિષ્ઠ સાહિત્યસર્જક અને એક વીંછિયા અને વરસોડાની શાળામાં મદદ કરવી તે પણ છે. આખું જિંદાદિલીભર્યું જીવન જીવનાર જયભિખ્ખનું જીવનચરિત્ર ‘જીવતરની પુસ્તક સચિત્ર બનાવ્યું હોઈ ઘટનાઓ પ્રત્યક્ષ લાગે છે. જયભિખ્ખનું વાટે અક્ષરનો દીવો’ પ્રગટ થયું. તેના ઉપરથી ‘અક્ષર દીપને અજવાળે બાળપણ અને તેમનો ઘડતરકાળ કુમારપાળભાઈએ બહુ જ ઝીણવટથી ચાલ્યો એકલવીર' એ નામે નાટ્યરૂપાંતર થયું. આ નાટયલેખન કર્યું આલેખ્યો છે. એક નવલકથા થાય, તેવી આની રજૂઆત છે. આપણે અલ્પા નિરવ શાહે અને તેનું દિગ્દર્શન કર્યું નિસર્ગ ત્રિવેદીએ. ત્યાં ‘ધૂમકેતુ', ગુણવંતરાય આચાર્ય, કવિ દુલા ભાયા કાગ - એ અમદાવાદના ચીનુભાઈ ચીમનલાલ સભાગૃહ (એચ. કે. આર્ટ્સ
બધા પ્રજાનો હૃદય ધબકાર ઝીલનારા હતા. એમને કોઈ કલાકાર કહે કૉલેજ કેમ્પસ)માં યોજાયેલા “ગ્રંથપરિચય અને નાટ્યપ્રસ્તુતિ' *
એવી અપેક્ષા જ નહીં, પણ એમની વાત લોકો સુધી પહોંચે તેવી ભાવના કાર્યક્રમમાં ‘જીવતરની વાટે અક્ષરનો દીવો' ગ્રંથનો પરિચય આપતાં હતી. એ સમયમાં આ બધા વધુ ને વધુ વંચાતા લેખકો હતા. વધુ ને
છે.
