Prabuddha Jivan 2010 03

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 4

પ્રબુદ્ધ જીવન
માર્ચ ૨૦૧૦.
નહિ તો પુનઃ જન્મમાં તો અવશ્ય એ ભોગવવું પડશે જ. આ ‘ભય’થી મળ્યું છે, પરંતુ હમણાં ૨૦મા જૈન સાહિત્ય સમારોહ પ્રસંગે રતલામ સામાન્ય માણસ અવ્યવસ્થિત થતા અને શોષણખોર થતા બચ્યો જવાનું થયું ત્યારે એક અદ્ભુત “સ્થળ'ના દર્શન કરવાનો લહાવો અને સમાજ જીવનમાં સરળતા, શાંતિ અને શિસ્તના નિયોંની મળ્યો. મહાવીરના માર્ગની ચેતનાની ત્યાં અનુભૂતિ થઈ. પરંતુ આ સ્થાપના થતી રહી એટલે “મોક્ષ'ના માર્ગદર્શનની પહેલાં મહાવીરે કોઈ સાધના મઠ કે મંદિર ઉપાશ્રય ન હતા. સમાજ, માનવીય સંબંધો અને સંવેદનાને પ્રથમ પ્રાધાન્ય આપ્યું. અહીં મહાવીર અને ગાંધી વિચારનું આ ગ્રામમાં વિસ્તરણ હતું. મહાવીર આ રીતે સમાજશાસ્ત્રી ઉપરાંત મનોવિશ્લેષક પણ હતા. રતલામના એક જૈન ઉદ્યોગપતિ અને “ચેતના” અખબારના
આ અપરિગ્રહ એટલે જ મૂડીવાદનો અંત. કાર્લ માર્ક્સ જે માલિક ચૈતન્ય કાશ્યપજીએ અહીં મહાવીર-ગાંધીના સામાજિક આક્રોશથી કહ્યું એ જ મહાવીરે વરસો પહેલાં માનવ સમાજને ઉત્થાનની દૃષ્ટિ અંતરમાં ભરી, અને “ગરીબી સે મુક્તિ, વિકાસ કી શાંતિથી આગમવાણી દ્વારા સમજાવ્યું. જે સમાજનો માનવી યુક્તિ'ના વિચારને કેન્દ્રમાં રાખી અઢી એકરની જગ્યામાં એક અપરિગ્રહી હશે એ સમાજમાં શાંતિ અને મન સમૃદ્ધિ હશે. એ અનોખા ગ્રામનું નિર્માણ કર્યું. – “ગરીબી હટાવો'ના નારા તો સમાજને ક્યારેય મંદીની અગ્નિમાં તપવું કે તડફડવું નહિ પડે. કોઈ આપણે બહુ સાંભળ્યા, એમાં ગરીબો હટ્યા અને નવા રાજકરણી પણ વ્યક્તિ ભૂખ્યું નહિ સૂએ. અપરિગ્રહથી વ્યક્તિની મન:શાંતિ અને શ્રીમંત ઉદ્યોગપતિ પેદા થયા. અનેકોની મન:શાંતિની દિશા બની જશે.
આ અઢી એકરની વિશાળ જગ્યામાં એકસો બે ઓરડાવાળા નાના પરંતુ વર્તમાનમાં તો આ મન:શાંતિ માટે લગભગ દિશા જ બદલાઈ ઘરો છે. અહીં ૪૦ વિવિધ ધર્મોના ૪૫૦ ગરીબીની રેખા નીચેના લોકો ગઈ છે. મંદિરો અને ધર્મસ્થાનકોમાં જમન:શાંતિ પ્રાપ્ત થાય એવી માન્યતા એક સાથે સંપથી રહે છે. ૩૫ થી ૪૦ની વયના બે બાળકો હોય એવા દૃઢ થતી ગઈ. યેન કેન પ્રકારે ધન સંચય કરી એ ધન સંચયથી આવા કુટુંબને જ ધર્મ-જાતના ભેદભાવ વગર અહીં પ્રવેશ અપાય છે. આ સ્થાનકોનું જ નિર્માણ કરવું અને એ ધન સંચયમાં પોતાની સલામતી બધાને નિઃશુલ્ક આવાસ અપાયા છે, પરંતુ એ કુટુંબ માટે આ કાયમી શોધી, એ ધન સંચયથી અન્યના પરિશ્રમથી ઉત્પન્ન થતા ધનને આવાસ નથી, રોજગારીમાં સ્થિર થાય, પોતાના પુરતું કમાતા થાય ભોગવવું-વ્યાજ પ્રવૃત્તિ-અને પોતે પુરુષાર્થ વિહિન બની કહેવાતો સાધના એટલે આ સજ્જ કુટુંબો સમાજ પ્રવાહમાં ભળી જાય છે અને એ કુટુંબના માર્ગ સ્વીકારી મન:શાંતિ શોધવા નીકળી પડવું એવી વર્તમાનમાં તો જાણે સ્થાને નવા ગરીબ કુટુંબને પ્રવેશ અપાય છે. અહીં ગરીબને આવકાર એક “ફેશન' બની ગઈ છે. આવા નિવૃત્ત સાધકોની સંખ્યામાં આજે છે, ગરીબીને જાકારો છે, પુરુષાર્થની પૂજા છે અને સ્વમાનને દિનપ્રતિદિન વધારો થતો જાય છે એ સારું તો છે જ, પરંતુ આત્મદર્શનની સન્માન અપાય છે તેમ જ પ્રમાણિકતાની આરતી ઉતારાય છે. આ ઝંખના સાથે આત્મમંથન પણ એટલું જ જરૂરી છે. મંથન હશે તો જ ગ્રામના પુરુષો રોજી કમાવવા શહેરમાં જાય ત્યારે તેમના મહિલા સભ્યોને સત્યનું નવનીત પ્રાપ્ત થશે.
ગ્રામ ઉદ્યોગ, જેવા કે શિવણ, અગરબત્તી, સાબુ વગેરે ગૃહ ઉદ્યોગ વારે વારે કહેવામાં આવે કે, “તમે કુટુંબ, સમાજ માટે ઘણું કર્યું, હવે શિખવાડાય છે અને એ ચીજોનું વેચાણ પણ અહીં થાય છે. સવા કરોડના બધું છોડો અને પોતાના આત્માનું વિચારો.” શું આ સત્ય છે? મહાવીરે ખર્ચે નિર્માણ થયેલા આ અહિંસા ગ્રામનું સર્જન ૨૦૦૫માં થયું. કહ્યું છે કે “પરસ્પરોપગ્રહો જીવાનામ્-જીવન એકમેકના આધાર ઉપર અન્ય ધર્મ સ્થાનોની જેમ આજે સમાજને આવા “અહિંસા નિર્ભર છે. મહાવીરે કર્મ-પુરુષાર્થ વિહિન જીવનના વિચારો ક્યારેય ગ્રામ”ની વિશેષ જરૂર છે, એના સર્જકને આવા નિર્માણથી અવશ્ય નથી આપ્યા. જન્મથી જીવન અને મૃત્યુ સુધી માનવ પરસ્પર ઉપકારોથી મન:શાંતિ પ્રાપ્ત થઈ હશેજ, કારણ કે અમને જોનારને તો પ્રસન્નતા જીવન જીવે છે, પ્રત્યેક પળે એ કોઈ ને કોઈનો ઋણી બનતો જાય છે. અને મનઃશાંતિનો અનેરો અનુભવ થયો જ. એટલે પળે પળ એને આ ઋણમુક્ત થવાનું છે અને એટલે જ આ આ મહાવીર માર્ગ છે. અહીં મહાવીર છે, અહીં ગાંધી વિચારની સુવાસ છે. પળેપળની ઋણમુક્તિ માટેનો પુરુષાર્થ અને કર્મ એજ સાચી મહાવીર જન્મ કલ્યાણક દિવસે આપણે અપરિગ્રહ અને આવા આત્મસાધના છે, આત્મકલ્યાણ છે. આ કર્મમાં રહીને જ અકર્મભાવ જગતકલ્યાણના મહાવીર માર્ગને યાદ કરીએ તો મન શાંતિથી પ્રાપ્ત કરતા કરતા જ ૧૪ ગુણસ્થાનને પામવાના છે, નિવૃત્તિમાં જગત શાંતિની યાત્રાનો માર્ગ આપોઆપ પ્રાપ્ત થઈ જાય. પ્રવૃત્તિમય રહેવાનું છે.
મા શારદા સર્વે શક્તિમાનોને આ શુભ વિચારને આચારમાં અહિંસા ગ્રામ
પરિણાવવાની શુભ બુદ્ધિ આપો અને આવાં ઘણાં “અહિંસા ઉપર જણાવેલ એવા ઘણાં નિવૃત્તિધામ-સાધનાધામ-મંદિરો, અને ગ્રામો'નું સર્જન થાવ. ઉપાશ્રયોના શુભ્ર આંદોલનોના અનુભવ પ્રાપ્ત કરવાનું સદ્ભાગ્ય
ધનવંત શાહ • ૧ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૧૨૫/-(U.S. $ 15) • ૩ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૩૫૦/-(U.S. $40) • ૫ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૫૫૦/-(U.S. $ 65) • ૧૦ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૧૦૦૦/-(U.S. $120) • કન્યા કરિયાવર આજીવન લવાજમ રૂા. ૨૦૦૦/-(U.S. $ 150)