________________ Regd. With Registrar of Newspapers for India No. R. N. 1. 6067/57 Posted at Patrika Channel sorting office Mumbai-400 001. On 16th of every month * Regd. No.MH/MR/SOUTH-146/2009-11 PAGE No. 36 PRABUDHHA JIVAN DATED 16 MARCH, 2010 આપી જતા. ઓરડા બંધ-ઉઘાડ કરવાનું કામ ણમ ! ‘પાટક ટેકનિકલ હાઈસ્કૂલ’ના પટ્ટાવાળા અય્યતનું પંથે પંથે પાથેય. Bકન્ધી દવે હતું. મણિબેન મને કહે, ‘બેન, કાલે એક ગુંડો તમને મારવા આવવાનો છે, સંભાળજો.' મારા નાનાં-નાનાં ભૂલકાંઓ લાવવા-મૂકવા જવાનું એ બાઈ થામા, અ..ગ...એ બાઈ થામા કિ .." સાસુ ત્યાં જ બેઠા હતા, તેમણે કહ્યું, ‘મણિબેન કામ મળી ગયું. થોડું શાળાનું કામ પણ સોંપ્યું. અને કર્કશ સ્વરે બોલતો પેલો માણસ મારા તરફ તમને કેવી રીતે ખબર પડી ?' પણ ગલ્લાતલ્લા વળી સંચાલકોને વારંવાર કહીને તેમનો પગાર દોડ્યો. ખિસ્સામાંથી એક ધારદાર ચપ્પ કાઢી ને કરી જવાબ ન આપ્યો. તેમને એમ હતું કે બેનને વધારો પણ હમણાં જ કરાવી આપ્યું. વાલીઓને હતું તેટલું જોર કરી હાથ ઊંચો કરી ઉગામ્યું. ચેતવી દઈશ એટલે બેન તેમના ઘરવાળા અને થોડાં વધારે પૈસા આપવા સમજાવ્યા. જેથી બરાબર એ જ ટાણે વાકોલા બ્રીજના છેડે નાનકડી આજુબાજુના મરાઠી મર્દોને લઈને આવશે. મણિબેનની જીંદગીનો મુખ્ય સવાલ પૂરો થયો. મહિણી હૉટલ ચલાવતો ભીખો દોડ્યો. ‘એ કાય કરતોસ રાત્રે મેં મારા પતિને વાત કરી, પણ મારા ઘણીવાર સાંજે મારે ત્યાં ચાવીઓ આપવા આવે અક્કા?’ કહેતાં ભીખાએ ઉગામેલો હાથ નીચો સાસુના એકના એક પુત્ર એટલે બા કહે તેમજ ત્યારે કોઈ નાનું-મોટું કામ કરવા ઈચ્છા કરે, કરી નાખ્યો. પેલાને હાથ પકડીને પોતાની હૉટલમાં કરવાનું. બાને હતું આવી રીતે દીકરો જાય ને ના પણ મને એ ન ગમે. મેં તો પહેલેથી જ શાળાલઈ ગયો. થવાનું કંઈ થાય તો ? વહુનું તો જાણે સમજ્યા ! ઘરનું અંતર રાખી દીધું હતું. મને હવે હોશ આવ્યા. શું થઈ ગયું એની કળા - સવારે ઉઠી રસોઈ-પૂજા નિયમિત કરી 7-30 સમય ક્યાં કોઈની રાહ જુએ છે ? એક વર્ષ વળતી નહોતી. ગવર્નમેન્ટ કૉલોનીથી વાકોલા બ્રીજ વાગે શાળાએ જવા નીકળી. બાને નીકળતી વખતે આ વાતને પૂરું થયું. સાતમા ધોરણનો અશોક ઉતરી ડાબે હાથે આવેલી ‘પ્રગતિ સમાજ શાળા” દયામણા અવાજે કહ્યું, ‘મારી મીનુ ને જયનું ધ્યાન બે દિવસ ના આવ્યો. પૂછતાં ખબર પડી કે તેની જતી હતી ને આ બનાવ બન્યો. આ જે બન્યું તેમાં રાખજો.’ બન્ને બાળકો સૂતાં હતાં. ખૂબ વ્હાલ કરી બા સુવાવડમાં ગુજરી ગયા છે. મેં હિન્દી વિભાગના શાળા સંચાલકોના ઉગ્ર મતભેદનો હું શિકાર બની પતિ સામે અછડતી નજરે જોઈ હું ઘરની બહાર સ્ટાફને સાથે લઈ તેને ત્યાં જવાનું નક્કી કર્યું. હતી. પણ પછી જાણે કંઈ જ બન્યું નથી એમ મનને નીકળી ગઈ ચાલતી પલ પર આવીને આ ભયનાક શાળાની પાછળ ઝૂંપડપટ્ટી. જાણીતા છોકરાને સાથે મનાવી શાળામાં પ્રવેશ કર્યો. બનાવ બન્યો. રોજ 8-00 પછી હૉટલે આવતો લઈ અશોકને ઘેર પહોંચ્યા. અશોકના દાદીમા ભીખાનો ચમત્કાર કેમ થયો તે પણ ખરેખર ભીખો આજે વહેલો કેમ આવી ગયો ? શું તેણે આગળ બેઠા હતા. અમે સૌ નીચે બેઠાં. અશોક સ્વાભાવિક જ હતું. રોજ બે પાળીમાં ચાલતી હિન્દી મારી રક્ષા કાજે હનુમાન બનવાનું હતું ? ખેર, દોડી મારી પાસે પગે લાગી બેસી રડવા માંડ્યો. ગુજરાતી પ્રાથમિક શાળાની બન્ને રિસેસમાં ભીખો પણ મારો આબાદ બચાવ થયો. મેં તેને પ્રેમથી પંપાળ્યો. વાંસામાં ધીમે ધીમે હાથ આખા સ્ટાફ માટે ચા-કોફી-નાસ્તો પૂરો પાડતો. આ મણિબેનને પણ મારા પ્રત્યે ભાવ કંઈ ફેરવ્યો. તેના આંસુ મારા રૂમાલથી લૂછયાં. અશોક વળી કોઈ ગરીબ પરિવારના બાળકો માટે ફી અકારણ નહોતો થયો. તે ગરીબ નિરાધાર બ્રાહ્મણ દાદીમાને કહે, ‘અમ્માજી, મને નોટ, પેન્સિલ, માફીની અરજ પણ કરતો. મારી સાથે તો એ નીચું વિધવાને સંતાનમાં નાની દીકરી. કમાણી કાંઈ નહીં. પુસ્તકો બધું માસ્ટરનીજી આપે છે. મારી ફી પણ જોઈ લગભગ હાથ જોડેલી મુદ્રામાં ઊભો રહેતો. મારી પાસે શાળામાં આવ્યા ત્યારે શબ્દો કરતાં માફ કરાવી દીધી છે. ત્યાં તો અંદરનાં ઓરડામાંથી મારું સ્થાન હિન્દી-ગુજરાતી બન્ને વિભાગની મુખ્ય તેના નિઃસાસા વધારે સંભળાયા. મેં શાળાની ચારે તેના પપ્પા આવ્યા, કહેવા લાગ્યા, ‘અમને શિક્ષિકાનું હતું. એનું માન એ કાયમ જાળવતો. તરફ વિસ્તરેલા બંગલા-કૉલોનીઓમાંથી આવતા માસ્ટરની નહીં મદદગાર મળ્યા છે. મારો અશોક જ્યારે એણે પેલા આક્કાનો હાથ નીચે વાળ્યો બાળકોને તેડી-મૂકી જવાનું કામ કરવા સૂચવ્યું. દિન-રાત તમારી જ વાતો કરે છે.' આ શું ? આ ત્યારે તેણે એટલું જ કહ્યું હતું: ‘વેડા ઝાલો કાય, મધ 25 31, ખૂબ રાજી થઈ ગયા. જોત-જોતામાં એમને ઘણાં તો પેલો અક્કા ? પૂલને છેડે ઊભેલો ક્રૂર અક્કા ? તુલા કાય સમઝ નાહી. તી માસ્ટરની દેવી न श्रद्धयैव त्वयि पक्षपातो, न द्वेषमातादरुचिः परेषु / આહે દેવી.'—જો કે મારે આ કંઈ સાંભળવું | મારી મદદ, સહાનુભૂતિ અને અશોક તરફનો પ્રેમ જાણે પીડાઈ રહ્યો હતો. ‘માલા નહોતું. હું જે કંઈ કરતી હતી તેમાં પ્રભુને | પંથાવસ્તત્વ પરીક્ષયા ; વામેવ વીરપ્રમુHATT: H; || - માફ કરા , માસ્તરનીજી' બોલ્યો હતો અક્કા. સાક્ષી રાખી ગરીબ વાલીઓ પ્રત્યે દયા -અયોગ્યવ્યવચ્છેદ દ્વાáિશિકા, 31 સ્ટાફ સાંભળતો હતો, સમજતો ન હતો. રાખતી. શ્રદ્ધાને કારણે તમારા તરફ હું પક્ષપાત ધરાવતો નથી. દ્વેષને હું સમજતી હતી, સાંભળી શકતી નહોતી. આ બનાવનો અણસાર મને આગલી | કારણે બીજાંઓ પ્રત્યે અરુચિ દાખવતો નથી, મેં તો આપ્તવની | એની આંખોમાં આંસ પસ્તાવાના પરિચાયક સાંજે આવી ગયો હતો. શાળાના કામવાળી પરીક્ષા કરી છે એના આધારે જ મારા પ્રભુ મહાવીર ! હું તમારા હતા. મારાથી બોલાઈ ગયું : હે રામ ! મણિબેન મુખ્ય કબાટોની ચાવીઓ રોજ મને | શરણમાં આવ્યો છું. ગાંધીનગર - T Tયક Printed & Published by Niroobahen Subodhbhai Shah on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh and Printed at Fakhri Printing Works, 312/A, Byculla Service Industrial Estate, Dadaji Konddev Cross Rd, Byculla, Mumbai-400 027. And Published at 385, SVP Rd., Mumbai-400004. Temparary Add.: 33, Mohamadi Minar, 14th Khetwadi. Mumbai-400004. Tel.: 23820296. Editor: Dhanwant T. Shah નિજ જન / SS SS SS SS SS S SS S
