________________
માર્ચ, ૨૦૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
-
૧૩
ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી રચિત-શ્રી વર્ધમાનસ્વામી જિન-સ્તવન
સુમનભાઈ શાહ શ્રી વર્ધમાનસ્વામીને અનંત જ્ઞાન, દર્શન, સુખ, વીર્યાદિ શુદ્ધ શરીર કે કાયાના ત્રણ મુખ્ય વિભાગો છે. સ્થૂળ (દારિક) દેહ, આત્મિકગુણો પ્રગટપણે વર્તે છે. આવા અગણિત વિશુદ્ધ ગુણોનું શ્રવણ સૂક્ષ્મ તેજસ દેહ અને સૂક્ષ્મતમ કાર્મણદેહ. બાહ્ય ઈન્દ્રિયો સહિતનો જયારે ભક્તજનને પ્રત્યક્ષ સગુરુ મારફત થાય છે ત્યારે તેને પ્રભુ હાડ-માંસવાળો સ્થૂળ દેહ જે જીવને ક્રિયા કરવાનું પ્રધાન સાધન છે, પ્રત્યે ગાઢ પ્રીતિ, ભક્તિ, અહોભાવ ઇત્યાદિ થાય છે. ભક્તજન અને જેને પારિભાષિક શબ્દમાં “ઔદારિક' કહેવામાં આવે છે. બીજો પ્રભુગુણોમાં લીન થઈ ગુણગ્રામ કરે છે. ભક્તજનને નિર્ણય અને વિભાગ તેજસ દેહ છે, જે ગરમી આપે છે અને ખોરાકનું પાચન નિશ્ચય થાય છે કે પ્રભુના શુદ્ધ-આલંબનમાં જ તેઓ જેવી પરમાત્મ- કરવાની શક્તિ ધરાવે છે. ત્રીજો વિભાગ એ કાર્મણ દેહ છે, જે અત્યંત દશાની પ્રાપ્તિ શક્ય છે. સાધકના હૃદયમાં આવો અપૂર્વ ભાવ પ્રગટ સૂક્ષ્મ છે. કાશ્મણ દેહ પોગલિક કાર્મણ-વર્ગણાઓનો બનેલો છે. આ થવાથી તે પ્રાર્થના કરે છે કે પ્રભુનું આલંબન મુક્તિ ન મળે ત્યાં સુધી કાર્મણ-વર્ગણાઓ આત્મપ્રદેશો સાથે મજબુતપણે મિશ્રભાવે જોડાયેલી તેને રહે. હવે સ્તવનનો ગાથાવાર ભાવાર્થ જોઈએ.
હોય છે. આત્મ-પ્રદેશ એ આત્મ-તત્ત્વનું અવિભાજ્ય અંગ છે અને ગિરુઆરે ગુણ તુમ તણા, શ્રી વર્ધમાન જિનરાયા રે;
અસંખ્ય આત્મ પ્રદેશો સ્થૂળ દેહમાં વ્યાપ્ત છે. જીવ જ્યારે રાગદ્વેષ સુણતાં શ્રવણે અમી ઝરે, મારી નિર્મળ થાયે કાયા રે.
અને અજ્ઞાનવશ વિભાવિક વૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ કરે છે ત્યારે મન-વચનગિરુઆરે ગુણ તુમ તણા...૧.
કાયાદિ યોગ કંપાયમાન થાય છે અને તે શરીરમાં રહેલી અનેક પ્રકારની હે મહાવીરસ્વામી ! આપને અનંતા જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર્યાદિ કર્મણ-વર્ગણાઓને આકર્ષણ કરે છે. આ વર્ગણાઓ આત્મ-પ્રદેશો આત્મિકગણો પ્રગટપણે વર્તે છે. હે પ્રભુ! આપશ્રી સમસ્ત બ્રહ્માંડના સાથે સંલગ્ન થાય છે, જેને કર્મબંધ કહેવામાં આવે છે. જીવે જે પ્રકારના સઘળા પદાર્થોના ત્રિકાલિક ભાવો વર્તમાનમાં જોઈ-જાણી શકવાનું વિભાવો કર્યા હશે અને જેટલી તીવ્રતાથી તે કર્યા હશે તે મુજબની સામર્થ્ય ધરાવો છો. આવા વિશદ્ધ ગુણો અને ઐશ્વર્યનો મહિમા અને વર્ગણાઓ ગ્રહણ થાય છે. કર્મ અનેક પ્રકારનાં છે, પરંતુ તેને સહેલાઈથી ગુરુગમે જાણવા મળ્યો છે. હે પ્રભુ! આપને સદેવ શુદ્ધ જ્ઞાન-દર્શનાદિ સમજી શકાય તે માટે તેનું આઠ-વિભાગમાં વર્ગીકરણ કરવામાં (અષ્ટગુણોના પરિણમનમાં અવ્યાબાધ
કર્મ) આવ્યું છે. દરેક વિભાગ ભાર સંયમ અને વ્રત પર ) સુખ અને સહજાનંદ વર્તે છે.
કોઈ ચોક્કસ આત્મિકગુણને ભગવાન મહાવીરે મારી સમજણ છે ત્યાં સુધી અને મને વાંચવા મળ્યું આવી અપ્રતિમ પરમાત્મ-દશાનું
આવરણ કરે છે. દા. ત. જ્ઞાન છે ત્યાં સુધી ક્યાંય એમ નથી કહ્યું કે માત્ર મારું નામ જપો, માત્ર પૂજા વર્ણન ગુરુગમે મને અસ્મલિતપણે
આવરણીય, દર્શન આવરણીય, કરો, આમ કરો – તેમ કરો. ભગવાન પાસે કોઈ પણ વ્યક્તિ ગઈ તેને શ્રવણ થયા કરે તેવી ભાવના હું તેમણે એમ જ કહ્યું કે વ્રતોનો સ્વીકાર કરો. હિન્દુસ્તાનમાં એક મહાવીર જ
મોહનીય, અંતરાય, આયુષ્ય, ભાવું છું. આવું ગુણાખ્યાન એવા થયા છે કે જેમણે વ્રતો ઉપર આટલો ભાર મૂક્યો છે, સંયમ અને
નામ, ગોત્ર અને વેદનીય. સાંભળવાથી જાણે મારા કાનમાં ચારિત્ર્ય ઉપર આટલો ભાર મૂક્યો છે.
આમાંના પ્રથમ ચાર ઘાતી કર્મો અમૃતધારા વહે છે તેવો અનુભવ આજે અત્યારે આપણે આત્મલોચન કરવું જોઈએ કે મહાવીરની જયંતી
છે, જેના સંપૂર્ણ ક્ષય કે ટળવાથી થાય છે. હે પ્રભુ! મને એવું લાગે ઉજવી રહ્યા છીએ અને દર વર્ષે ઉજવતા રહીએ છીએ. હું માનું છું કે તે શુભ કેવળજ્ઞાન પ્રગટે છે. બાકીના ચાર છે કે મારા શરીરમાં વ્યાપ્ત છે, ખરાબ નથી પરંતુ તેની સાથે વધારામાં એ પણ સાંકળી લેવું જોઈએ કે અઘાતી કર્મો કેવળીના તે જ આત્મપ્રદેશો ઉપરથી કર્મ રૂપ મહાવીરની જયંતી ઉજવતી વખતે આપણે એ વાત ન ભૂલીએ કે એકલા| ભવમાં પૂર્ણ ક્ષય થતાં સિદ્ધગતિ આવરણો સતત દૂર થયા કરે છે,
ભગવાન મહાવીરે પોતાના જમાનામાં ત્રણ લાખથી વધુ બાર વતી શ્રાવકો | થાય છે. જેની હળવાશ હું અનુભવું છું.
તૈયાર કર્યા હતા. આજે આપણા જેટલા જૈનો છે, તેમાં જૈન અનુયાયી તો શ્રી વર્ધમાનસ્વામીને આનાથી ક્રોધ, માન, માયા, છે પરંતુ શ્રાવકો કેટલા છે તેનો આપણે વિચાર કરવો જોઈએ. આજે ચારે
પ્રગટપણે વર્તતા શુદ્ધ-ગુણોનું સમાજમાં હજારો સાધુ-સાધ્વીઓ છે. શું આજે ત્રણ લાખ જૈનોને બારવ્રતી લોભાદિ કષાયો મંદ પડેલા મને
ગુણકરણ, તેઓ પ્રત્યે પ્રીતિ, શ્રાવક ન બનાવી શકાય? જો આજે ત્રણ લાખ શ્રાવકો જૈનોમાં બારવ્રતી જણાય છે.
ભક્તિ, ઉપાસના ઇત્યાદિ બની જાય તો હિન્દુસ્તાનમાં કદાચ એક નવી ક્રાંતિનો સૂત્રપાત થઈ શકે. હું મારી નિર્મળ થાયે કાયા રેઃ
સાધકથી થાય છે. આવી ધ્યેયલક્ષી | આશા રાખું છું કે હિન્દુસ્તાનમાં આધ્યાત્મિક ક્રાંતિનો સૂત્રપાત કરવા માટે ઉપ૨ના જ્ઞાનવાક્યને જૈન સમાજ આગળ આવશે.
પ્રવૃત્તિથી સાધકનું કારક-ચક્ર વિસ્તારથી સમજીએ.
nઆચાર્ય મહાપ્રજ્ઞા
બાધકભાવમાંથી સાધક થાય છે.
