________________
તા. ૧-૧૧-૭૮
યુયુદ્ધ જીવન : સુવર્ણ જયંતી મહેૉત્સવ – વિશેષાંક
અને શાંતિલાલ ટી. શેઠ : લાહીની સગાઇ
કાર્યાલય મંત્રી
સધ
ભૂગર્ભમાં કે ભૂપૃષ્ઠ પર વહેતા જળરાશિના એક નિયમ છે: ગમે તેવી નક્કર ભૂમિમાં પણ રસ્તા કરવા ! જળરાશિની આંતરિક તાકાતના આ ગુણધર્મ છે. માલિક સંસ્થાના પ્રતિભાસંપન્ન, ઉચ્ચકોટિનું વિચારભાથું ધરાવતા, સંસ્કારયુકત વિચારશીલ પરિવારમાં અને વિદ જગતની વચ્ચેય પણ પેાતાના વ્યકિતત્વને પોતાની આગવી શૈલીથી, મૌલિક શકિતથી, અન્યનું ધ્યાન ખેંચાય એ રીતે વિકસાવવું— વિકસાવ્યું એ શુદ્ધ ખાદીના વસ્રોધારી સંઘના કાર્યાલય મંત્રી શ્રી શાંતિલાલ ઠાકરશી શેઠના વ્યકિતત્વનો મૂળભૂત પાયો છે. જવાહર જાકીટ, અર્ધ કપાળને ઢાંકતી સ્ટાર્ચ વિનાની ગાંધીટોપીના પોશાક જોઈને દૂરથી પણ કહી શકો કે આવનાર વ્યકિત શ્રી શાંતિલાલ ટી. શેઠ હશે. શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ સાથે એમને લેાહીની સગાઈ છે. એટલે ખૂબ જ . સહજ ભાવે સંઘનું અવિભાજ્ય અંગ બન્યા છે.
ઈ. સ. ૧૯૪૦ માં ભગવાન ભરોસે મુંબઈ આવ્યા ત્યારે સંઘના વાચનાલયમાં પેાતાની જિજ્ઞાસાવૃત્તિને સંતાપે એવા વાંચન માટે આવતા. સંઘના સ્થાપકોમાંના એક શ્રી મણિલાલ માકમચંદ શાહના સંપર્કમાં આવ્યા અને વાચનાલય માટે જરૂરી એવા કારધૂનીના કામમાં શ. ત્રીસના પગારે એમને જોડયા, ત્યારથી આજ સુધી એકસૂત્રે બંધાયા. સ્વ. શ્રી પરમાનંદભાઈ જેવા શિસ્ત અને ચેકસાઈના આગ્રહી ગુરુજને એમના વ્યકિતત્વનું ઘડતર કર્યું. ત્રણ અંગ્રેજી ચાપડીના અભ્યાસની મર્યાદાને પોતાની કાર્યકુશળતા અને સન્નિષ્ઠાને કારણે અતિક્રમી, ધીમા પણ મક્કમ વિકાસ સાધતાં ગયા. લગભગ ચાર દાયકાની દીર્ધકાલીન કારકિર્દી દરમિયાન અનેક પદાધિકારીઓ, કાર્યવાહક સમિતિના સભ્યો, દાતાઓ, શુભેચ્છકો, વિદૃગણ અને નેતાઓના સતત સંપર્કમાં આવવાનું સદ્ભાગ્ય એમને સાંપડયું અને પરિણામે ઉત્તરોત્તર પરિષ્કૃત થતા ગયા.
એમના જન્મ : ૨૦ ફેબ્રુઆરી, ૧૯૨૦. એમનું વતન : બોટાદ પાસે હામાપર. પિતા : ઠાકરશી દેવશી શેઠ અને માતા : જીવીબેન. અસાધારણ સામાન્ય સંજોગામાં અભ્યાસકાળ દરમિયાન ઘરની આર્થિક જવાબદારીમાં સહભાગી થતાં. દરજી સીવે છે તે દોરાના દડા, સૂતરની નાની દડીઓ, નાડાછડી અને બ્રાઉન પેપરની થેલીઓ વગેરે બનાવવાના હસ્તઉદ્યોગમાં એમના નાના હાથના સાથે કુટુંબને મળતો. સૂતરને રંગ કરવા, બહારથી પાણી ભરી લાવવું, સંચા ચલાવવા, રસેાડાનું કામ વગેરે કામ, ઉમર પ્રમાણે કરતા. જીવનઘડતરના આ તબક્કામાં સંઘર્ષમય જીવને મહત્ત્વપૂર્ણ ભાગ ભજવ્યો. ગામના ગોંદરે અને ખેતરના ખાળે ઊછરેલાં શી શાંતિભાઈ ચાર ભાઈ બહેનામાં સૌથી નાના. પિતાશ્રીના અકાળ અવસાનથી શાળાકીય અભ્યાસ પર પૂર્ણવિરામ મુકાયું.
આપણા મિત્રો પૈકી ઘણા ઓછાને ખબર હશે કે શ્રી શાંતિભાઈ સત્યાગ્રહી હતા. ઈ. સ. ૧૯૩૯-૪૦માં પૂ. મહાત્મા ગાંધીજીની રાહબરી હેઠળ સમગ્ર દેશ આઝાદીની લડત માટે મરી ફીટવાની તમન્ના ધરાવતો હતો ત્યારે રાજકોટમાં સત્યાગ્રહ થયા. લીંબડીથી સત્યાગ્રહીઓની ગયેલી ટુકડીમાં ૧૯-૨૦ વર્ષના શ્રી શાંતિભાઈ પણ હતા. સૌરાષ્ટ્રના અગ્રણી રાજપુરુષ શ્રી ઢેબરભાઈની રાહબરી હેઠળ છે. માસ સત્યાગ્રહીનું જીવન જીવ્યા. થેડા સમય બાદ, લીંબડીમાં સત્યાગ્રહ થયા, એમાં જોડાયા, પણ એ નિષ્ફળ નીવડયો અને લાકોએ હીજરત કરી ત્યારે માતને મુઠ્ઠીમાં લઈને ફરનાર શ્રી શાંતિભાઈએ પણ પ્રાણ સિવાય પોતાનું સર્વસ્વ ગુમાવ્યું અને જોરાવરનગર આવી, અમુક સમયના પટેથી જમીન રાખી ખેતરના ખોળો ખૂંદ્યો અને એમાંય નુકસાની થતાં મુંબઈ આવ્યા.
સંપર્કમાં આવનાર પ્રત્યેક વ્યકિત સાથે એમના સંબંધ પ્રીતિકર
અને આદરયુકત રહ્યો છે. વિરોધી વિચારસરણી ધરાવતા મિત્ર કે સભ્ય સાથે પણ સમતા અને વિવેકપૂર્ણ વ્યવહાર કરતાં શ્રી શાંતિલાલ ટી. શેઠ, નામ પ્રમાણે શાંતિનો અને સહિષ્ણુતાને ગુણ ધરાવે છે. મુરબ્બીઓ સાથે જેવા વિનયી વ્યવહાર તેવા જ સમા વડિયા અને હાથ નીચેના સ્ટાફના ભાઈઓ સાથે સૌમ્યતાપૂર્ણ વ્યવહાર. સ્વભાવની મીઠાશ અને પ્રેમાદરની ભાવનાને કારણે તેઓન ચાહકવર્ગ ઘણો મોટો છે. ભૂલ બીજાની હોય તો પણ દોષ અને રોષ પણ પોતે વહારી લે. કોઈની ફરિયાદ નહીં કે કોઈના વિરોધ નહીં.
સંઘના તેઓ સવેતન કાર્યાલય મંત્રી છે પરંતુ કાર્યાલય અંગેની એમની દૃષ્ટિ મંદિર તરીકેની છે અને પોતે તેના ભાવિક પૂજારી છે. કુશળતા અને નિષ્ઠાપૂર્વક કાર્યભારને વહન કરે છે. એનું
૧૭
શ્રી શાંતિલાલ ટી. શેઠ
એક જ ઉદાહરણ બસ થઈ પડશે. ઈ. સ. ૧૯૭૫ ના પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળાના પ્રથમ દિવસે આખી રાત સુધી પડેલા ધોધમાર વરસાદના કારણે શહેરમાં અને ઉપનગરોમાં પાણી ભરાયાં. ટ્રેન, બસ અને વાહનવ્યવહારની કોઈ નિયમિતતા રહી નહિ, બધા જ વ્યવહાર લગભગ સ્થગિત હતા. ત્યારે શ્રી શાંતિભાઈ ઘરેથી વહેલા સવારે નીકળીને પગપાળા, બસ કે ટ્રેઈન – જે સાધન મળે તે દ્વારા પાટા પર અર્ધો ફૂટ પાણી ભરાયેલા તેમાં એક લૅંગ ચાલીને ભારતીય વિદ્યાભવનમાં આવી પહોંચ્યા. આ છે એમની નિષ્ઠા અને જવાબદારીની તીવ્ર ભાવના! ઘણી વખતે કાર્યાલયનું અધૂરું કે વધારાનું કામ ઘેર લઈ જાય. મોડી રાતે પણ પૂરું કરે. કેટલીક વાર પરોઢિયે મલાડથી નીકળી સવારના ૭-૦૦ કલાકે મુંબઈ પહોંચી જાય, પરિશ્રમ અને પ્રામાણિકતા એમના શ્વાસેાચ્છવાસ છે.
‘સાબત તેવી અસર ના ન્યાયે તેઓ એક અચ્છા લેખક પણ છે. અત્યંત કાર્યભાર વચ્ચે પણ એમના માંહ્યલા સાહિત્ય જીવ એમની પાસે સુંદર વિચારવાળા મનનીય લેખો કવચિત લખાવે છે. એમના વિચારોની સ્પષ્ટતા અને પ્રસંગાનું હૃદયસ્પર્શી— સચોટ સંકલન એ એમની વિશિષ્ટતા છે. ‘પ્રબુદ્ધ જીવન ’ અને અન્ય સામયિકોમાં અવારનવાર એમના લેખો પ્રગટ થાય છે.
સામાજિક ક્ષેત્રે પણ એક સેવાભાવી કાર્યકર તરીકે એમણે લોકપ્રિય સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે. જૈન સાશ્યલ ગ્રુપ – મલાડની સ્થાપનાથી આજ સુધી મંત્રી તરીકે અવિરત સેવા આપે છે. ઝાલાવાડ સ્થાનકવાસી મિત્ર મંડળ - મલાડના બે વર્ષ મંત્રી રહ્યા. કોઈના પણ દુ:ખમાં, સમય અને વ્યયનો વિચાર કર્યા વિના, સહભાગી થાય એવા એ સંવેદનશીલ છે.
આવા સેવાનિષ્ઠ અને ચારિત્ર્યવાન કાર્યાલય મંત્રી સંઘ માટે થાપણરૂપ છે. સંઘના સુવર્ણ જ્યંતી મહાત્સવ પ્રસંગે, એમની ૩૮ વર્ષની દીર્ધકાલીન અનુકરણીય સેવાને અનુલક્ષીને, સંઘ તરફથી તા. ૧૭-૧૧-૧૯૭૮ ના રોજ એમનું સન્માન થાય છે અને થેલી અર્પણ થાય છે એ યોગ્ય અને ગૌરવપૂર્ણ છે. એમનું અભિવાદન કરતાં અમે પણ ગૌરવ અનુભવીએ છીએ. ગણપતલાલ મગનલાલ ઝવેરી કન્વીનર, સુવર્ણ જયંતી મહાત્સવ
ચીમનલાલ જે. શાહ કે. પી. શાહ
મંત્રીઓ, મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ,
