________________
૨૮
નય માર્ગો પરશિકા વાય છે, મહાસામાન્ય એક જ છે અને જે સત્વ” (વસ્તુનું હોવાપણું) તે છે.
પ્ર-–અપર સંગ્રહ એટલે શું?
ઉ–દ્રવ્ય, કર્મ, ગુણત્વ, પર્યાયત્વ આદિ અવાક્તર સામાન્યને માને અને તેના ભેદમાં ઉદાસીનતાનું આલંબન કરે છે તે અપર સંગ્રહ છે. જેમકે ધર્મ, અધર્મ, આકાશ, કાલ, પુદ્ગલ અને જીવનું દ્રવ્યપણાની અભેદતાને લઈને અય માનવું છે. અહીં (છવાદિ પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં) દ્રવ્યત્વ સામાન્ય હોવાથી અભેદપણે છએનું ઐયગ્રહણ થાય છે અને ધમ, ગુણ, સ્વભાવ આદિ જે વિશેષ ભેદ તેમાં નિમીલિકાની જેમ ઉપેક્ષા થાય છે અર્થાત્ આંખ મિચામણાં થાય છે.
આ નયના પ્રતિક રૂપ દર્શને પ્ર--આ નયના પ્રતિક રૂપ કયા દર્શન છે?
ઉ–સાંખ્ય દર્શન અને અદ્વૈત ( વેદાંત ) દર્શન આ નયના પ્રતિકરૂપ છે.
સાંખ્ય દર્શન પંચભૂત, પાંચ તન્માત્રા વિગેરે સોળ પદાર્થો અહંકારમાં આવી જાય છે એમ માને છે અને અહંકાર બુદ્ધિમાં સમાય છે બુદ્ધિ પ્રકૃતિમાં સમી જાય છે એમ માને છે એ પ્રમાણે સંપૂર્ણ વિશ્વને તે પ્રકૃતિ અને આત્મામાં સંગ્રહીત કરી લે છે, અદ્વૈત વેદાંતદર્શન) દર્શન જગતના સર્વ પદાર્થોને બ્રહારૂપ માની રહ્યા સર્ચ કરી (બ્રહ્મ સત્ય છે અને જગત મિથ્યા છે) એમ માને છે એ સર્વ સંગ્રહનયને અવલંબી છે.
દ
ના પ્રતિક ર ર
સાંપ
આ
