________________
દ્વિતીય વિભાગ
પર વ્યવહાર નયના મતે–તે વિષયવાસના સહિત શરીરવાન છે.
રાજુસૂત્ર નયના મતે તે ઉપગવંત છે.
શબ્દ નયના મતે–તેનાં નામ, પર્યાય જીવ ચેતના છે અને તે એકાઈવાળો છે.
સમરૂિઢ નયના મતે તે જ્ઞાનાદિ ગુણવાળે છે માટે જીવને અર્થ ચેતના છે.
એવંભૂત નયના મતે-તે અનંત જ્ઞાન, ચારિત્ર તથા દર્શનવાન છે અને તે શુદ્ધ સત્તાવાન સિદ્ધાત્મા છે. એક વસ્તુમાં ભિન્નભિન્ન સત્તાવાળા સાત નય
પ્ર–એક વસ્તુમાં ભિન્ન ભિન્ન અભિપ્રાયવાળા સાત નય શી રીતે લાગી શકે?
ઉ–ભિન્ન ભિન્ન અભિપ્રાયથી એક વસ્તુનું સ્વરૂપ કહેવામાં કઈ જાતને વિવાદ પ્રાપ્ત થતું નથી.
દાખલા તરીકે એક પુરુષ છે. તે પુત્રની અપેક્ષાએ પિતા છે અને તે બાપની અપેક્ષાએ પુત્ર છે અને તે મા "ા-પિતાની અપેક્ષાએ નમ્ના કહેવાય છે અને તે મામાની અપેક્ષાએ ભાણેજ કહેવાય છે અને તે ભાઈની અપેક્ષાએ ભ્રાતા કહેવાય છે. એમ અપેક્ષાબુદ્ધિથી એક પુરૂષમાં પૂર્વોકત સંબંધ લાગે છે પણ એમ નથી કે તે પુત્રની અપેક્ષાએ પિતા કહેવાય એટલે તે સર્વને પણ પિતા કહેવાય. આ પ્રમાણે સાત નયમાં સાપેક્ષપણે પરસ્પર વિવાદ નથી, પરંતુ તે સમ્યગ જ્ઞાનમાં કારણભૂત છે.
