________________
દ્વિતીય વિભાગ
૩૦ છે તે જ સત્ય છે તે જ કાર્યકારી છે, અને ભૂત કે ભાવિ વસ્તુ અત્યારે કાર્ય સાધક ન હોવાથી શૂન્યવત્ છે. પ્ર–જુસૂત્ર નયના કેટલા ભેદ છે તે વિગતથી સમજાવો.
ઉ– જુસૂત્ર નયના બે ભેદ છે (૧) સૂમ જુસૂત્ર નય અને (૨) સ્થલ કાજુસૂત્ર નય.
ઉ–સૂક્ષ્મ ઋજુસૂત્ર નય એટલે જીવ ભૂતકાળે અજ્ઞાન હતે અને ભવિષ્ય કાળે અજ્ઞાની થશે પણ વર્તમાન કાળે જ્ઞાની છે તેથી તેને જ્ઞાની કહે છે તેની માન્યતા છે કે સદાકાળ સવ વસ્તુમાં એક વર્તમાન સમય વર્તે છે. બીજી રીતે પર્યાય જે એક સમય જ રહે છે તેને સૂક્ષમ જુસૂત્ર નય કહે છે. - પ્ર—સ્કૂલ આજુસૂત્ર નય કેને કહે ? * * ઉ–બાહ્ય મેટા પરિણામને રહે તેને સ્થલ સૂત્ર નય કહે છે. એક પરમાણુ ભૂતકાળે કૃણ હતું, વર્તમાન કાળે લાલ છે અને ભવિષ્ય કાળે પીત થશે તેમાં બે કાળને ત્યાગ કરીને પરમાણુને વર્તમાન કાળમાં લાલ દેખી લાલા કહેવું એ આ નયનું લક્ષણ છે. અતીત અનાગત કાળ તે ઋજુસૂત્ર નયની અપેક્ષાએ અછત છે, કારણ કે અતીત પણે વિણશી ગયો છે અને અનાગત કાલ આવ્યો નથી માટે અતીત અનાગત બે અવસ્તુ છે. અને જે વર્તમાન પર્યાયે વર્તે છે તે ત્રાજુસૂત્ર નયની અપેક્ષાએ વસ્તપણે છે. બીજી રીતે મનુષ્યાદિ પર્યાય તેના આયુપ્રમાણુકાલપર્યત ટકે છે તે સ્થૂલ જુસૂત્ર નય છે.
