________________
૪૦
નય માર્ગોશિકા
જીસૂત્ર નય ઉપર તત્ત્વાનુબાધ પ્ર—ઋજીસૂત્ર નયના તત્ત્વાનુષ શે છે ? ઉતે વત માન ઉપયોગ ગ્રહે છે.
પ્ર—ઋનુસૂત્રાભાસ કાને કહેવા ?
ઉ—ખૌદ્ધમત ક્ષણ વિનાશી પાઁયને જ પ્રધાનપણે પ્રરૂપે છે તે પર્યાયના આધારભૂત દ્રવ્યને માનતા નથી. માટે તેના મત ઋજીસૂત્રાભાસ જાણવા.
શબ્દ નય
પ્ર–શબ્દ નય એટલે શું ?
ઉ– વિચાર શબ્દ પ્રધાન બની કેટલાક શાબ્દિક ધ તરફ ઢલી તે પ્રમાણે અથ ભેદ ક૨ે તે શબ્દ નય છે. તેના વ્યુત્પત્તિ અથ ( રાજ્યન્તે આયો વસ્તુ અનૈન ત્તિ રાષ્ટ્ર ) જેનાથી વસ્તુ ખેલાય છે તે શબ્દ. શબ્દનય અનેક શબ્દવર્ડ સુચવાતા એક વાગ્યાથ ને એક જ પદાથ સમજે છે. જેવી રીતે કુંભ, કલશ, ઘટ, ઇત્યાદિ અનેક શબ્દો એક વાગ્યાથ (ઘટને) એક જ પદાર્થ એટલે ઘડા સમજે છે. ટુંકાણમાં સમાન અર્થ વાચક જેટલા જેટલા શબ્દો હાય તે આ નયની ફ્રાટિમાં આવે છે. ઇંગ્લીશમાં જેને Synonyms or other words કહે છે તેના દાખલા રાજા, નૃપ, ભૂપતિ તેમ ઇંદ્ર, શક્ર અને પુરંદર છે. રાજા, નૃપ, ભૂપતિ એ બધાના વ્યુત્પત્તિ અર્થ જુદા છે છતાં તે શબ્દનયની કેાટિમાં વાચ્યા એક હાવાથી સમાય છે, તેમ ઇંદ્ર, શક અને પુરંદર એ બધાના વ્યુત્પત્તિ અથ જુદા છે છતાં તે ઇંદ્ર તરીકે શબ્દનયની કાટિમાં ગણાય છે.
