________________
૩૬
નય માર્ગો પરેશિક
તરીકે જે સત છે, તે દ્રવ્ય છે. અથવા પર્યાય છે. આમાં સત્' એ પર સંગ્રહે ગ્રહણ કરેલ પિંડિતાઈ છે તેની વિધિપૂર્વક વહેંચણી કરતાં દ્રવ્ય, પ્રમેય, ગુણ, પર્યાય, સ્વભાવ ઈત્યાદિ “સત્'ની વહેંચણી કરતાં થાય છે.
ત્રણે નનું ક્ષેત્ર ઉત્તરેત્તર સૂક્ષ્મ છે.
પ્ર–ઉપર્યુકત ત્રણે નનું ક્ષેત્ર ઉત્તરોત્તર સૂક્ષ્મ કેવી રીતે છે તે સમજાવે.
ઉ–ઉપર્યુક્ત ત્રણે નયમાં નગમનયનું ક્ષેત્ર સૌથી વિશાળ છે. કારણ કે તે સામાન્ય વિશેષ બન્નેને લકરૂઢિ પ્રમાણે ક્યારેક ગૌણભાવે તે કયારેક મુખ્ય ભાવે આવલંબે છે. સંગ્રહને વિષય નગમથી ઓછું છે. કારણ કે તે માત્ર સામાન્ય લક્ષી છે અને વ્યવહારને વિષય સંગ્રહથી પણ ઓછા છે કેમકે તે સંગ્રહ ન સંકલિત કરેલા વિષય ઉપર જ અમુક વિશેષતાઓને આધારે પૃથકકરણ કરતે હોવાથી માત્ર વિશેષગામી છે. આ રીતે ત્રણેનું વિષય ક્ષેત્ર ઉત્તરોત્તર ટુંકાતું જતું હોવાથી તેમને અંદર અંદર પૂર્વાપર સંબંધ છે.
સામાન્ય વિશેષ એ ઉભયના સંબંધનું ભાન નિગમ નય કરાવે છે અને એમાંથી જ સંગ્રહ નય જન્મ લે છે અને સંગ્રહ નયની ભીંત ઉપર વ્યવહારનું ચિત્ર દોરાય છે.
યવહારનય ઉપરથી તરવાનુબોધ પ્ર-વ્યવહાર નય ઉપરથી તત્ત્વાનુબંધ શું મળે છે ? ઉ–સંગ્રહ ન સર્વને એક કહેલ તેની વહેંચણ કરે છે તે.
