Book Title: Naykarnika
Author(s): Fattehchand K Lalan, Mohanlal D Desai
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Institute
View full book text
________________
નયકર્ણિકા
તેને બદલે આજે અન્ય દર્શનોના તો શાંતિથી વિરોધ મટાડવા દૂર રહ્યા પરંતુ સ્વતઃ જૈનદર્શનમાં પણ કોઈ વિરોધ કરે છે એ જોઈ કહેવાઈ જવાય છે કે સ્યાદ્વાદશૈલી, અપેક્ષાશૈલી, કે નયજ્ઞાનશૈલીનું જ્ઞાન કંઈક નહિ પણ સામાન્ય રીતે જોતાં ઘણું ઓછું છે.
ઉક્ત સારભૂત રહસ્યની કાંઈક ઝાંખી કરવાનો આપણે અહીં પ્રયત્ન કરીએ. શ્રી ઉપાધ્યાયજી કહે છે કે “નાનાવિધ રાજાઓ ગમે તેટલા ઝઘડા પરસ્પર કરે તો પણ ચક્રવર્તી સમ્રાટની આજ્ઞાપાલન કરતી વખતે તે સઘળા એક થઈ જાય છે, તેમ સર્વ દર્શનો પરસ્પર ગમે તેટલો વિરોધ દાખવતાં હોય તો પણ શ્રી જિનશાસનરૂપ ચક્રવર્તી મહારાજની આજ્ઞામાં તો સર્વ શાંતિથી રહી પોતપોતાનું કર્તવ્ય કર્યા કરે છે, એટલું જ નહિ પણ એ મહારાજની સેવામાં તત્પર રહે છે.”
અહીં એવો પ્રશ્ન થવો સ્વાભાવિક છે કે શ્રી જિનદર્શન આવું પવિત્ર તથા સર્વ દર્શન શિરોમણિ – સર્વ ધર્મરાજાઓમાં ચક્રવર્તીરૂપ છે ત્યારે જગતમાં કેમ સામ્રાજ્ય કરી શકતું નથી ? ઉત્તર ઘણો જ સ્પષ્ટ હોવાથી વિચાર કરવો પડે એમ નથી. આપણે પદાર્થ-દ્રવ્ય વિષયક જ્ઞાન ઘણું શિથિલ થઈ ગયું છે. દ્રવ્યવિષયક ઊંડા વિચારોનું તો અવગાહન દૂર રહ્યું
૧. જુઓ, ન્યાયી બ્રિટિશ સામ્રાજ્યની છાયામાં સર્વ હિંદના રાજાઓ શાંતિથી પોતપોતાનું કર્તવ્ય બજાવે છે યા નહિ ? અને તે ચક્રવર્તી બ્રિટિશ રાજ્યની આજ્ઞા માનવામાં તત્પર રહે છે યા નહિ ? આ તો પાર્થિવ રાજ્ય ન્યાયદષ્ટિથી-નયદષ્ટિથી વિજયવંતુ ઘણે ભાગે સર્વને જાણીતું છે-તો ચક્રવર્તી જેવા શ્રી જિનદર્શનનું આત્મિક રાજ્ય સ્યાદ્વાદ અર્થાત્ નયજ્ઞાનથી રાજાઓ જેવાં દર્શનો, સંપ્રદાયોને પોતપોતાનાં કર્તવ્ય તેઓની શક્તિ અનુસાર સમજાવી-શાંતિથી પોતપોતાનાં કર્તવ્ય કરવા દે અને સાથે પોતાનો મહાન પ્રતાપ પણ જાળવી રાખે, એમાં શું આશ્ચર્ય ?
૨. અહીં કહેવું પડે છે કે જે થોડાક દ્રવ્યાનુયોગીઓ આપણામાં દેખાય છે તેમાં પણ અન્વયેદષ્ટિવાળા તો વિરલ જ છે અર્થાત્ સત્ય-અંશ શોધનાર થોડો છે પણ વિરોધ ક્યાં છે તે જોનારા વ્યતિરેકદષ્ટિવાળા ઘણા છે. અન્વય વડે કયા કયા અંશો મળે છે તે જોઈ નહિ મળતાં અંગોને નય દ્વારા ગોઠવી સામેવાળાની ખાતરી કરાવી આપનારા તો અતિશય વિરલ જ. હાલમાં તો આપણે અને સામાવાળાને ક્યાં મળતું નથી આવતું તે બતાવવાનો પ્રયત્ન કરવાનો અને તેની સાથે કેમ વિરોધ વધારે તેમ
