Book Title: Naykarnika
Author(s): Fattehchand K Lalan, Mohanlal D Desai
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Institute
View full book text
________________
નયકર્ણિકા
જ્યારે વસ્તુ પોતાનું કાર્ય ન કરતી હોય ત્યારે પણ તેને વસ્તુ ગણવામાં આવે તો પટને પણ ઘટ (શબ્દ) કાં ન કહેવાય ?'૧૮.
ઉપસંહાર यथोत्तरं विशुद्धाः स्युर्नयाः सप्ताप्यमी तथा । एकैकः स्याच्छतं भेदास्ततः सप्तशतान्यमी ॥१९॥
આ સાત નયો પણ (અનુક્રમે) એક એકથી વધારે વિશુદ્ધ છે. વળી એક એક નયના સો સો ભેદ થાય, તેથી તેના સાતસો ભેદો પણ થાય (છે). ૧૯. ઉપસંહાર-નય પાંચ અને તેના ભેદ પાંચસો કેવી રીતે છે?
अथैवंभूतसमभिरूढयोः शब्दएव चेत् ।
अन्तर्भावस्तदा पंच नयपंचशतीभिदः ॥२०॥
જો શબ્દનયમાં સમભિરૂઢ અને એવંભૂત નયનો સમાવેશ થાય તો નય પાંચ થાય છે. અને ત્યારે તે(પાંચ નય)ના પાંચસો ભેદો (ગણાય) છે. ૨૦ ઉપસંહાર-આ સાતે નયો કયા બે નયોમાં સમાવેશ પામે છે?
दव्यास्तिकपर्यायस्तिकयोरन्तर्भवन्त्यमी ।
आदावादिचतुष्टयमन्त्येचान्त्याऽस्त्रयस्ततः ॥२१॥
૧. પ્રમાણ કે દલીલ બે પ્રકારે હોય છે. એક અન્વયવાળી અને બીજી વ્યતિરેકવાળી. સામાની દલીલ પોતાની દલીલને અનુકૂળ કરી લેવી. એ અન્વયકળાથી બને છે, અને સામાની દલીલમાં દોષ દેખાડી દેવો એ વ્યતિરેકથી બને છે. પ્રસ્તુત પ્રસંગમાં વ્યતિરેક કરવામાં આવ્યો છે. કારણ કે જ્યારે પટ પોતે પટનું ઓઢવાપહેરવાનું કામ ન કરતો હોય ત્યારે પણ તેને પટ કહીએ તો પછી એને ઘટ કહેવામાં શો વાંધો છે ? તેમજ ઘડો પોતાનું કામ ન કરતો હોય તો પછી તેને પટ કહેવામાં પણ શી અડચણ છે? માટે વસ્તુ તો તે જ વખતે વસ્તુ કહેવાય કે જ્યારે તે પોતાનું કામ કરતી હોય. રાજા જ્યારે ગાદીએ બેસી હુકમ ચલાવતો હોય તે જ વખતે રાજા કહેવાય.
૨. શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્રમાં પાંચ નો ગણવામાં આવ્યા છે; અને શબ્દ નયમાં આ શ્લોકમાં કહ્યું તેમ સમભિરૂઢ અને એવંભૂતનયનો સમાવેશ કરેલો છે. (અધ્યાય ૧ લો. સૂત્ર ૩૪-૩૫)
