Book Title: Naykarnika
Author(s): Fattehchand K Lalan, Mohanlal D Desai
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Institute
View full book text
________________
શ્રી નયકર્ણિકા સારદર્શિત મહાવીર સ્તવન
રાગ-હુમરી. મહાવીર જિન ઉપદેશ દિયે, અમૃત રસ વરસે નિગમ સામાન્ય ઓર વિશેષે, વસ્તુ સકળ દરશે – ભલા નય. ૧ સંગ્રહ સામાન્યરૂપ ગ્રહે, વ્યવહાર વિશેષ ધરશ – ભલા નય. ૨ શાસ્ત્ર સકળ વ્યવહારે દાખું, શાસને જે વરતે – ભલા નય. ૩ રૂજુ વર્તમાને ભાવનિક્ષેપ, વિચાર વડે રહે તે – ભલા નય. ૪ એકપર્યાયિક શબ્દો તેને, સમદર્શી સમજે – ભલા નય. ૫ એ નય શબ્દ અને સમભિરૂઢ, ભાવનિક્ષેપ રહે તે – ભલા નય. ૬ પર્યાયિક શબ્દો ભિન્નાર્થિક, સહજ નિઘા કરતે – ભલા નય. ૭ અર્થક્રિયાકારી સદ્ધજી, એવંભૂત ધરતે – ભલા નય. ૮ હીરાચંદ નયવાણી જાણી, અર્થ સવિ ધરજે – ભલા નય. ૯
રા. હીરાચંદ શેષકરણ ભણશાળી ૧. નૈગમનય વસ્તુના સામાન્ય અને વિશેષ એવા બંને ધર્મ દેખાડે છે, કેમકે વસ્તુમાં સામાન્ય ધર્મ વગર વિશેષ ધર્મ રહી શકતો નથી; તેમજ વિશેષ ધર્મ વગર સામાન્ય ધર્મનું કથન થઈ શકતું નથી.
૨. સંગ્રહનય – વસ્તુના ફક્ત સામાન્યધર્મને ગ્રહણ કરે છે. ૩. વ્યવહારનય – વસ્તુના ફક્ત વિશેષધર્મને ગ્રહણ કરે છે.
૪. ઋજુસૂત્રનય – વર્તમાનકાળગ્રાહી જ છે અને ક્રિયાને કબૂલ ન કરતાં વિચારપૂર્વક વસ્તુના ભાવને ગ્રહણ કરે છે.
૫. શબ્દનય – એક પર્યાયિક શબ્દોને સમાન અર્થવાળા ગણે છે.
૬. સમભિરૂઢનય – એક પર્યાયિક શબ્દોના જુદા જુદા ભાવાર્થ પ્રમાણે ભિન્ન ભિન્ન અર્થવાથી ગણે છે.
૭. એવંભૂતનય – વસ્તુના ભાવાર્થસહિત તેનો જે ઉપયોગ થઈ શકે, તે યથાર્થ પરિપૂર્ણ રીતે થાય, એવી અતિ ધરાવનાર વસ્તુને (છતા પદને) વસ્તપણે માને-ગ્રહે તે, ઉદા. માટી યા ધાતુનો ઘડો પાણીથી ભરી તેને કોઈ સ્ત્રી માથે મૂકી ઘેર લાવતી હોય, ત્યારે તે પાત્રને એવંભૂત નય ઘડો કરી કહે.
* * *
