Book Title: Naykarnika
Author(s): Fattehchand K Lalan, Mohanlal D Desai
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Institute
View full book text
________________
નયકર્ણિકા
આ નય પણ શબ્દનમાં જણાવ્યા અનુસાર ભાવનિક્ષેપને માને છે.
ઉદા :શબ્દનયે – ઇંદ્ર, શક્ર, પુરંદર એ સર્વ એકા®વાચ્ય છે એટલે તે સર્વનો
અર્થ ઇંદ્ર થાય છે. સમભિરૂઢનય – ઈન્દનાતુ = ઐશ્વર્યવાળો હોવાથી ઇંદ્ર, શકના
એટલે શક્તિવાળો હોવાથી શક્ર, “અને પૂરણાત (દત્યોનાં) નગર નાશ કરવાથી પુરંદર, વૈયાકરણીઓ આ નયને પણ સ્વીકારે છે.
૧૧.
૭. એવંભૂત નય એવું = એ પ્રકારે અને ભૂત” શબ્દ અહીં તુલ્યવાચી છે એટલે એના જેવું. વાચક શબ્દનો જે અર્થ વ્યુત્પત્તિરૂપે વિદ્યમાન છે તેની સમાન જ અર્થની તેવી જ રીતે ક્રિયા તે વાચક શબ્દથી બતાવાય છે એટલે વસ્તુને વસ્તુરૂપે માનનાર આ નય છે. અર્થાત જે પદાર્થ પોતાના ગુણે કરીને સંપૂર્ણ હોય અને પોતાની ક્રિયા કરતો હોય તેને તેવા રૂપમાં કહેવો, એમ આ નયનો મત છે. ઉદા. (ક) શબ્દનયે – ઘટ, કલશ, કુંભ એક (ઘટ) અર્થ-વાચક છે.
સમભિરૂઢનયે – ઘટનાત એટલે ઘટ્ર ઘટ્ર અવાજથી ઘટ કહેવાય છે. એવંભૂતનયે – ઘટ ત્યારે જ ઘટ કહેવાય કે જ્યારે સ્ત્રીના મસ્તકે
ચઢ્યો હોય તથા જલ આણવાની ક્રિયા થતી હોય અને તે ક્રિયાના નિમિત્તથી માર્ગે આવતાં ઘટુ ઘટ્ર અવાજ કરતો હોય; પણ ઘરના ખૂણામાં પડેલો હોય તો તેને એવંભૂતનયે ઘટ કહેવાય નહીં, કેમકે
તે જલાહરણાદિ ક્રિયાને કરતો નથી. (ખ) શબ્દનયે – અતિ, તીર્થકર એક જ અર્થવાળા કહી શકાય.
