Book Title: Naykarnika
Author(s): Fattehchand K Lalan, Mohanlal D Desai
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Institute
View full book text
________________
નયકર્ણિકા
૪. ઋજુસત્રનયે – તે ઉપયોગવંત છે (વર્તમાન કાલમાં સમકિત થયું
હોય તો) ૫. શબ્દનયે – તેનાં નામપર્યાય જીવ, ચેતના આદિ છે, અને તે
એકાર્યવાચી છે. ૬. સમભિરૂઢનયે – તે જ્ઞાનાદિ ગુણવાળો છે માટે જીવનો અર્થ
ચેતના છે. ૭. એવંભૂતન – તે અનંત જ્ઞાન, અનંત દર્શન, અનંત ચારિત્ર્યવાન
છે અને તે શુદ્ધ સત્તાવાન છે.
આવી રીતે સપ્તનય જોકે એકબીજાથી ઉપર ઉપરની દષ્ટિથી વિરોધી દેખાય છતાં સાથે મળીને કાર્ય કરવાથી આખા પદાર્થનું (ઉપરના, દાખલામાં જીવ દ્રવ્યનું બતાવ્યું તેમ) સ્વરૂપ સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે.
૧૩.
સાત નયનો અંતર્ભાવ આ સાતે નયોમાંના છેલ્લા ત્રણ એક જ એટલે શબ્દનયમાં અંતર્ગત કરી દઈએ તો પાંચ નય થાય છે, અને વળી તે સર્વે નય બે નયમાં મુખ્યતાથી સમાઈ શકે છે. ૧. દ્રવ્યાર્થિક નય અને ૨. પર્યાયાર્થિક નય. પહેલામાં પ્રથમના ચાર અને બીજામાં છેલ્લા ત્રણ આવે છે.
૧. દ્રવ્યાર્થિક નય બીજું નામ દ્રવ્યાસ્તિકનય એટલે દ્રવ્યના અસ્તિત્વનું ગ્રહણ કરે તે. આનો વિશેષાર્થ એ છે કે જે દ્રવ્યની ગુણ સત્તા(જ્ઞાનાદિ)ને મુખ્યપણે રહે છે અને તેના પર્યાય (ઉત્પાદવ્યય)ને ગૌણપણે ગ્રહે છે તે.
આમાં પહેલાં ત્રણ કે ચાર એટલે નૈગમ, સંગ્રહ, વ્યવહાર, અને ઋજુસૂત્ર અંતર્ગત થાય છે. ઉદા. (૧) નૈગમનય – સર્વ જીવ ગુણપર્યાયવંત છે.
(૨) સંગ્રહનય – ક. “જીવને અસંખ્યાતા પ્રદેશ છે. આમાં બધા
