Book Title: Naykarnika
Author(s): Fattehchand K Lalan, Mohanlal D Desai
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Institute
View full book text
________________
૬૪
નયકર્ણિકા
ઉદાહરણ :
(ક) આત્માના સ્વરૂપને જાણી જે પોતાના ગુણ-સ્વભાવમાં રહે છે તે
ભાવજીવ.
(ખ) ઉપયોગપૂર્વક જાણવું તે ભાવજ્ઞાન.
(ગ) જે સંવર મોક્ષનો સાધક થઈ ભાવપૂર્વક વિભાવનો ત્યાગ કરી સ્વભાવમાં ૨મે તે ભાવસાધુ.
આ ઉપરથી સમજાશે કે ઋજુસૂત્ર નય ભાવનિક્ષેપને જ માને છે.
આવી જ રીતે આ પછીના ત્રણ નય નામે શબ્દ, સમભિરૂઢ, અને એવંભૂત નય ભાવનિક્ષેપને સ્વીકારે છે, અને અન્ય ત્રણ નિક્ષેપને સ્વીકારતા નથી.*
૯.
૫. શબ્દ નય.
(શત્યંતે આવતે વસ્તુ અનેન કૃતિ શબ્દઃ ) જેનાથી વસ્તુ બોલાય છે તે શબ્દ; અને શબ્દ નય અનેક શબ્દો વડે સૂચવતા એક વાચ્યાર્થને એક જ પદાર્થ સમજે છે. જેવી રીતે, કુંભ, કલશ, ઘટ ઇત્યાદિ અનેક શબ્દો એક વાચ્યાર્થ(ઘટ)ને એક જ પદાર્થ એટલે ઘડો સમજે છે. આ નયમાં કાલ, લિંગ વચન આદિ ભેદ્દે પણ એક જ પદાર્થ – વાચ્યાર્થ સૂચવાય છે.
ઉદા. કાલભેદે-સુમેરુ (નામનો પર્વત) હતો, છે, અને હશે. આમાં ત્રણ કાલના ભેદથી પણ સુમેરુ એક જ છે.
* કેટલાએકના માનવા પ્રમાણે આ ચારે નિક્ષેપો શબ્દ નયના ભાંગા છે, તો તે પ્રમાણે શબ્દ નય ભાવ નિક્ષેપ ઉપરાંત નામાદિ ત્રણ નિક્ષેપોને પણ માને છે.
આગમસાર.
નોટ : પરંતુ આ પ્રમાણે નયકર્ણિકામાં છે, અને તેમ નયચક્રસાર આદિ ગ્રંથમાં પણ છે, તેથી અહીં તે પ્રમાણે અનુસરણ કરવામાં આવ્યું છે. આવી જ રીતે એટલે નયકર્ણિકા અનુસાર આ સર્વ વિવેચન સમજવું.
