Book Title: Naykarnika
Author(s): Fattehchand K Lalan, Mohanlal D Desai
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Institute
View full book text
________________
ફુટ વિવેચન
૬૫
લિંગભેદે – તટ, તટી, તટસ્ અહીં ત્રણ લિંગ છે, છતાં વાર્થ તટ એક જ છે. વચનભેદ – દારા (બહુવચન), કલત્ર (એકવચન). અહીં વચન જુદાં હોવા છતાં વાચ્યાર્થ એક જ એટલે સ્ત્રી છે. ઇત્યાદિ –
કુંભ, કલશ, ઘટ આદિ સર્વમાં જે એક જ ઘટ નામે વાચ્યાર્થ છે તેને આ શબ્દનય સ્વીકારે છે; તે ઘટ જુસૂત્રની પેઠે ભાવઘટ છે એટલે આ નયમાં પૃથુ (પહોળો), બુધ્ધ (ગોળ), સંકોચિત-ઉદાર, માટીનો બનાવેલો, અને જલ લઈ આવવાની ક્રિયામાં સમર્થ એવો પ્રસિદ્ધ ઘટરૂપે ભાવઘટ ઈચ્છાય છે, અને બાકીના એટલે નામઘટ, સ્થાપનાઘટ અને દ્રવ્યઘટને આ નય માનતો નથી. ઘટ શબ્દના વાચ્યાર્થ પર્યાયને આ નય ઘટ કહે છે. વૈયાકરણીઓ આ નયને માન્ય રાખે છે.
૧૦..
૬. સમભિરૂઢ નય सं = सम्यक् प्रकारेण पर्यायशब्देषु निरुक्तिभेदेन भिन्नं अर्थ મદમસ્ટડ એટલે પર્યાય – શબ્દોના કહેવા પ્રમાણે ભેદથી ભિન્ન અર્થ રૂડી પ્રકારે કરવો તે – એટલે જે જે પર્યાય જે જે અર્થને યોગ્ય છે તે તે પર્યાયથી તે તે અર્થ એટલે ભિન્ન – વાચ્ય રૂડી રીતે માને છે તે; એટલે જે જે શબ્દપર્યાયની વ્યુત્પત્તિ થતી હોય તે વ્યુત્પત્તિ તેમાં ધ્વનિત હોય છે, માટે શબ્દપર્યાયને જુદા જુદા અર્થવાચક માનવા એ આ નયનો મત છે.
શબ્દનય અને આ નયમાં અંતર. શબ્દ નયમાં – શબ્દપર્યાય ભિન્ન હોવા છતાં અર્થનો અભેદ માને છે
એટલે અર્થ એક જ માને છે. આ નયમાં – શબ્દપર્યાય ભિન્ન હોય તો અર્થ પણ ભિન્ન થાય છે
અને તે પર્યાય શબ્દોનું વસ્તુતઃ એકત્વ હોય તો તેની તે ઉપેક્ષા કરે છે.
