Book Title: Naykarnika
Author(s): Fattehchand K Lalan, Mohanlal D Desai
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Institute
View full book text
________________
ફુટ વિવેચન
૨.
નયનો અર્થ વસ્તુ અનંતધર્માત્મક છે એટલે તેમાં અનંત સ્વભાવ છે.
ઉદાહરણ :- જીવનું લઈને તેના અનેક સ્વભાવ જોઈએ. ૧. તેને ગુણપર્યાય છે. ૨. તેને અસંખ્યાત પ્રદેશ છે. ૩. તેને વિષયવાસનાહિત શરીર છે. ૪. તેને ઉપયોગ છે. ૫. તેનું નામ જીવ અગર ચેતના છે, અને તે નામ એકાર્યવાચી છે.) ૬. તેને જ્ઞાનાદિ (દર્શન, ચારિત્ર, વીર્ય) ગુણ છે. (માટે જીવને ચેતના
કહેવામાં આવે છે) ૭. તેને અનંત જ્ઞાન, અનંત દર્શન, અનંત ચારિત્ર, અનંત વીર્ય છે
અને તેને શુદ્ધ સત્તા છે ઇત્યાદિ.
વસ્તુના અનંત સ્વભાવમાંથી કોઈ સત્ અંશનો સ્વીકાર કરી ઇતર અંશોમાંથી ઉદાસીન રહેનાર “નય' કહેવાય છે. “નય' એ શબ્દ સંસ્કૃત ધાતુ ની = લઈ જવું, પ્રાપ્ત કરવું એ પરથી થયો છે. એટલે જેનાથી વસ્તુનો બોધમાર્ગ-જીવાદિ પદાર્થનો બોધ સદંશ-સત્યઅંશ સ્વીકારવાથી અને બીજા અંશ તરફ ઉદાસીનતા રાખીને પ્રાપ્ત થાય છે તે નય. નય માટેના બીજા શબ્દ નામો તત્ત્વાર્થભાષ્યમાં પ્રાપક, સાધક, નિવર્તક, નિર્માસક, ઉપલંભક, વ્યંજક ઈત્યાદિ આપેલ છે. અંશ એટલે ભાગ, ધર્મ, સ્વાભાવ, પ્રવૃત્તિ.
૩. સપ્ત નય અને તેમાં પ્રવેશાર્થે સામાન્યાદિ ધર્મનું જ્ઞાન
નય સાત છે, તેનાં નામ: નિગમ, સંગ્રહ, વ્યવહાર, ઋજુસૂત્ર, શબ્દ, સમભિરૂઢ અને એવંભૂત. નયનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા અર્થે ખાસ
