Karikavali Muktavali Vivaran Part 02

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 8

નિશ્ચયત્વ નથી. પરંતુ તાદશનિશ્ચયત્વનું તાત્પર્ય રામરુદ્રીથી જાણવું જોઈએ.
મીમાંસક શંકા કરે છે - નેન્વિત્યાદ્રિ – આશય એ છે કે, જ્યાં “વર્નિવ્યાપ્યધૂમવાનું પર્વતઃ' ઈત્યાકારક જ્ઞાન થયું નથી. પરંતુ ‘ધૂમવાનું પર્વતઃ ઈત્યાકારક પ્રત્યક્ષ થયું અને ત્યાર પછી ‘વMિવ્યાપ્યો ધૂમ:' ઈત્યાકારક સ્મરણ થયું, ત્યાં આ બે જ્ઞાનથી જ અનુમિતિ થતી હોવાથી અનુમિતિની પ્રત્યે સર્વત્ર વ્યાપ્તિવિશિષ્ટવૈશિવગાણિજ્ઞાનને કારણે નહીં માનવું જોઈએ. પરંતુ સર્વત્ર અનુમિતિની પ્રત્યે વ્યાપ્યતાવચ્છેદકપ્રકારકપક્ષધર્મતાવિષયકજ્ઞાનત્વેન કારણતા માનવાનું આવશ્યક હોવાથી ઉતજ્ઞાનદ્રયસ્થલે વિશિષ્ટજ્ઞાનની કલ્પના કરવાથી ગૌરવ થાય છે. અહીં કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે મીમાંસકો અનુમિતિની પ્રત્યે સર્વત્ર વનિવ્યાપ્યધૂમવાનું પર્વતઃ' ઈત્યાઘાકારક વ્યાપ્તિવિશિષ્ટવૈશિયાવગાણિજ્ઞાનને કારણ નથી માનતા; વિચિત્ શાબ્દબોધાત્મક તાદશ વિશિષ્ટજ્ઞાનને, અનુમિતિની પ્રત્યે. કારણ માને પણ છે. અને વિચિત ઉપર જણાવેલા જ્ઞાનદ્રયસ્થળે અનુમિતિની પ્રત્યે વિશિષ્ટવૈશિયાવગાણિજ્ઞાનને કારણ નથી પણ માનતાં. જ્યારે નૈયાયિકો જ્ઞાનદ્રયસ્થળે પણ અનુમિતિની પ્રત્યે વિશિષ્ટવૈશિયાવગાણિજ્ઞાનની કલ્પના કરે છે. આ પ્રસંગે એ વસ્તુ યાદ રાખવી જોઈએ કે, મીમાંસકો જ્યારે વિશિષ્ટવૈશિવગાણિજ્ઞાનને અનુમિતિની પ્રત્યે કારણ માનતાં જ નથી એવું નથી. તો પછી તત્ર જ્ઞાનક્રિયાવ' અહીં ‘વ’કારનો તેમનો પ્રયોગ કોઈ રીતે સંગત નથી. આથી જ અહીં ‘વ’કાર ‘પિ' શબ્દાર્થમાં પ્રયુક્ત છે. બીજું જ્ઞાનદ્રયસ્થળની અનુમિતિ અને વિશિષ્ટવૈશિર્યાવગાહિતાદશજ્ઞાનજન્ય અનુમિતિના અનુરોધથી ચાતાવછેવપ્રકારપક્ષધર્મતાજ્ઞાનત્વેને જ્ઞાનને અનુમિતિની