________________
૯૦ : જૈનદર્શનને કમવાદ: એ પ્રમાણે દરેક આવિષ્કારો પર વિચાર કરીએ ઉદૂષિત કરેલ સ્વરૂપ પ્રમાણ આગળ એક સામતે આવિષ્કારિત સર્વ બાબતે અંગે વિજ્ઞાનની અંશ માત્રરૂપે હતું, કેમેકેટસ પછી વૈજ્ઞાનિક ભૂતકાલીન અનભિજ્ઞતા જ સાબીત થાય છે પર- ક્ષેત્રમાં તે વિષય અંગે કંઈક વિકાસ વૃદ્ધિ થવા માણુ અંગે પણ તે રીતે જ સમજવું. છતાં પણ તેમાં કંઈ ત્રુટી નથી અગર તે વિજ્ઞાને
વર્તમાન વિજ્ઞાનની માન્યતા છે કે, પરમા- હાલમાં માની લીધેલ માન્યતામાં પરિવર્તન ભુવાદના આવિષ્કારક ઇસ્વી પૂર્વે ૪૬-૩૭૦માં થવાનું જ નથી એમ કઈ કહી શકે તેમ નથી. થઈ ગયેલ ડેમેકેટસ છે. પરંતુ ભારતવર્ષમાં કારણ કે વિજ્ઞાન કયારેય પણ એક જ સ્થાન પરમાણનો ઈતિહાસ તેનાથી પણ અને વર્ષ ૫ર રહી શકતું નથી. જે નિયમેને સે વર્ષ પૂર્વને મળે છે. પરમાણુના વિષયમાં સુવ્યવ- પહેલાં ઠીક મનાતા હતા તેમાં આજે ઘણું જ સ્થિત વિવેચન જેનદર્શનમાં સદાને માટે મળે પરિવર્તન થઈ ગયું છે. પ્રતિદિન નવા નવા છે. પરમાણુવાદની માનેલી હકિકત અંગે જેના નિયમોની શોધ થઈ રહી છે. અને નવા નવા ધમમાં થઈ ગયેલ વીસે તીર્થકરેનાં કથનમાં તને પત્તો લાગી રહ્યો છે. માટે વિજ્ઞાનવત્તા અન્ય લેશમાત્ર પણ ફેરફાર થવા પામ્ય સ્વયં કહે છે કે, “વિજ્ઞાન અપૂર્ણ છે અને સદા નથી. એટલું જ નહિં પણ જૈનદર્શનની માન્ય. અપૂર્ણ રહેશે” અર્થાત્ ક્યારેય પણ એ તાનુસાર પૂર્વે થઈ ગયેલ અનંત વીસી તીર્થ સમય નહિં આવે કે જ્યારે મનુષ્ય એમ કહી કરાએ પણ પરમાણુવાદ એક સરખી રીતે જ શકે કે, “મેં સર્વ વાત જાણી લીધી, હવે મારા કહ્યો છે. પ્રાકૃતિક નિયમ અંગે જૈનધર્મના કેઈ ઉત્તરાધિકારીઓને કંઈપણ જાણવાનું શેષ રહ્યું પણ તીર્થકરનું કથન અન્ય તીર્થકરના કથનથી નથી અથવા જે હું જાણું છું તે બધું પૂર્ણ લેશમાત્ર પણ ફેરફારવાળું નહિ હેતાં એક સર- સત્ય જ છે.” ખું જ હોય છે અને રહેવાનું. એ જ જેનશાસ્ત્રમાં બતાવેલ વસ્તુ સ્વરૂપના પૂર્ણાશ સત્યની સાબીતી
ડેમેકેટસે આ સંસારને દ્રશ્ય અને અદ્રશ્ય રૂપ છે. જેનધર્મ પ્રાચીન અને શાશ્વત હોવાથી તે
તમામ સંગદ્વિત પરમાણુઓના સંગ અને
વિયોગના પરિણામ રૂપે જ સ્વીકાર્યો છે. પરપરમાણુવાદનું અસ્તિત્વ પણ પ્રાચીન જ છે.
માણુ અંગેની પોતાની ધારણા પ્રદર્શિત કરતાં જનમથી અજ્ઞાત માણસે કદાચ પિતાની તે કઈ છે કે, “સર્વ પદાર્થ પિંડ પરમાણ અજ્ઞાનતાથી જૈનધર્મને સંબંધ ભગવાન મહા- સમડથી જ બનેલ છે. અને જે અરછેદ્ય, અભેદ્ય વીર રામીથી માની લે છે ભગવાન મહાવીર અને અવિનાશી અંશ છે તેને જ પરમાણુ કહી દેવનો જીવનકાળ પણ. ડેમોકેટસથી એક કરતાં કંઈક અધિક વર્ષ પૂર્વને હવાથી ડેમકે- માંડી અત્યાર સુધી વિજ્ઞાનક્ષેત્રમાં અખલિત
એ શકાય. પરમાણુની આ વ્યાખ્યા ડેમેક્રેટસથી ટસના જીવનકાળ પહેલાં પણ પરમાણુવાદનું પગે ટકી રહી છે. અને જેથી તે સ્વીકારેલ અસ્તિત્વ જૈનદર્શન દ્વારા ભારતવર્ષમાં પ્રચલિત નિવિભાજ્ય પદાર્થ અંશ, પ્રયાગદ્વારા જેમ જેમ હતું. કેમેક્રેટસના સમય પહેલાં પરમાણુવાદને અવિભાજ્ય અંશ તરીકે સાબિત થતો જાય છે ખ્યાલ વિજ્ઞાનક્ષેત્રમાં નહીં હોવા માત્રથી તે તેમતેમ તે અંશની સંજ્ઞા ભલે ન બદલે પણ તે ખ્યાલ જગતમાં કેઈને ન હતું એમ કહેવાની અંશને અદ્ય-અભેદ્ય અને અવિનાશી તરીકેની તે કઈ હિંમત કરી શકે તેમ નથી જ,
' માન્યતા છુટતી જાય છે અને છુટતી જશે. પર પ્રાગદ્વારા સમજાયેલ ડેમેકેટસને સમજાએલ માણ પછી એલેકટ્રોન અને પ્રોટેન તથા પ્રટે પરમાણુ-પુગલનું સ્વરૂપ, ભગવાન મહાવીરદેવે નમાંથી ન્યૂટ્રોન અને પિછોનની માન્યતા એ
