________________
હોય ? હોવો જોઈએ; તો મતિજ્ઞાન, અને શ્રુતજ્ઞાન મેળવવામાં દરેક શ્રાવકોએ વીર્ય સ્કુરાવવું જોઈએ.
ધ્યેય એવા જે અનંત ચતુષ્ટયવાળા પ્રભુરૂપ ધ્યાતા થાય તો જ ખરું ધ્યાન કહેવાય અને એજ અંતિમમાર્ગ છે. આ ધ્યાનની યથાર્થ દશા જાણવા માટે પણ જ્ઞાન અને વીર્યની પૂર્ણ જરૂર છે.
પરમસુખને સે કોઈ ઈચ્છે છે. હવે પરમસુખ તે કયું? જે ત્રિકાલાબાધિત, શાશ્વત હોય છે. આવા સુખને વાસ્તે જ્ઞાન, વૈરાગ્ય અને ભક્તિ એ ત્રણજ બસ છે. જ્ઞાનવિનાના છો આંધળાથી પણ આંધળા છે. જ્ઞાન એ પ્રાણીમાત્રની બે ચક્ષુ સિવાયની અંતર્ચક્ષુ છે. હવે આ જ્ઞાન મેળવવા માટે સમ્યગ્દર્શન જોઈએ; કહ્યું છે કે
જ્ઞાન નહિ દરશન વિના, જ્ઞાન વિના ન ચરિત,
ચરણ વિના નહિ મોક્ષ છે, તવ નિર્વાણ વદિત્ત. દર્શન વિના જ્ઞાન નથી, જ્ઞાન વિના ચારિત્ર નથી. ચારિત્ર વિના મોક્ષ નથી, અને મોક્ષ એટલે જ નિર્વાણ.
સમ્યગ્દર્શન એટલે યથાતથ્ય દર્શન છે. તે પ્રાપ્ત કરવાને માટે પ્રભુદર્શન એક મુખ્ય કારણ છે કેમકે તેથી સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત થાય છે. સમ્યકત્વથી આધ્યાત્મિક ગુણો પ્રાપ્ત થાય છે, અને સત્ જ્ઞાનનો વિકાસ થતાં થતાં કેવલજ્ઞાન પણ પ્રકટ કરી શકાય છે. આ ઉપરથી સમજાશે કે કેવલજ્ઞાન-દર્શનનું મૂળ, પ્રભુદર્શન છે.
ખરા દર્શનનું સ્વરૂપ સમજવામાં, અને સ્વામીની પિછાન કરવામાં જ્ઞાનની આવશ્યકતા તો રહેલી છે. જુઓ! પ્રભુને નમસ્કાર કરતાં આપણે બે શબ્દો જેમકે “નમો હિતા” એમ કહીએ છીએ, તેમાં પણ જ્ઞાનનો ઉપયોગ થાય તો તે બે શબ્દથી આખા સંસારભ્રમણથી તરી જઈએ છીએ. તેની ટુંક સમજણ આ છે. અરિ એટલે શત્રુઓ–અંતરંગ જેવા કે કામક્રોધાદિ કષાયો વગેરે જે કર્મબંધનાં કારણે છે તે. આથી આ જાણવામાં કર્મબંધ કેનાથી થાય છે, તેનું સ્વરૂપ, તે પરથી ઉપજતા બંધ, આસ્રવ તત્વોનું સ્વરૂપ; અને હતા એટલે હણનાર. હણવામાં કેનાથી હણાય છે તે એટલે સંવર, નિર્જરા અને મોક્ષનું સ્વરૂપ અને કોણ હણી શકે છે કે જીવ અને કોને હણવાનું છે એટલે કર્મરૂપી અજીવને–આથી છવ અને અજીવ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
