________________
૫૪
આ અષ્ટપ્રકારી પૂજાના હેતુ બતાવ્યા, તેવાજ હેતુઓ બીજી સત્તરભેદી, એકવીશ પ્રકારી વગેરે પૂજાઓનાં છે, પરંતુ સ્થલસંકોચથી અત્ર લખવામાં આવ્યા નથી. સત્તરભેદી એટલે ૧ હરણ, ૨ વિલેપન, ૩ વસ્ત્રયુગ, ૪ વાસક્ષેપ, ૫ પુષ્પ, ૬ પુષ્પમાલા, ૭ પંચવર્ણપુષ્પ ૮ ચૂર્ણ, ૮ ધ્વજા, ૧૦ આભરણ, ૧૧ પુષ્પગ્રહ, ૧૨ પુષ્પપગર, ૧૩ અષ્ટમંગલ, ૧૪ ધૂપ, ૧૫ ગીત, ૧૬ નૃત્ય, ૧૭ વાછત્ર, એમ થાય છે. એ ઉપરથી વિશેષ પ્રકાર થાય છે તે કહે છે કે
સત્તર ભેદ એકવીશ પ્રકારે, અઠોત્તર શત ભેદે રે; ' ભાવપૂજા બહુવિધ નિરધારી, દોહગ દુરગતિ છેદે રે–સુબુદ્ધિ ,
એ રીતે સત્તર ભેદથી, એકવીશ પ્રકારથી, એકસો આઠ ભેદથી અને એક હજાર આઠ ભેદથી પણ દ્રવ્યપૂજા થાય. આ સર્વ પૂજાના ભેદ ભાવસહિત (ભાવના કેવી રીતે થાય છે તે ઉપર ટુંકમાં જણાવ્યું છે.) આચરતાં સુગતિ પ્રાપ્ત થાય. " હવે ત્રીજો ભેદ તે ભાવપૂજા છે. ભાવ શબ્દથી પરમાત્માના સ્વરૂપનું જ્ઞાનાદિક બહુ વિધિથી એટલે ઘણા પ્રકારે નિરધારી એટલે તે તે લક્ષણે અવધારીને ચિંતવવું; આ પૂજાનું ફલ દુર્ભાગ્ય એટલે જે સ્વરૂપની અપ્રાણિરૂપ કર્મસંબંધની ચારે દુર્ગતિ તેને તથા તેના દુઃખનો નાશ થાય અને પંચમ ગતિ એટલે મોક્ષપદની પ્રાપ્તિ થાય તે રૂ૫ છે.
પ૯. ઉપર કહી તે સર્વ દ્રવ્યપૂજા છે. આ દ્રવ્યપૂજાને ભાવપૂજા સાથે
શું સંબંધ છે તે દર્શાવીએ. દ્રવ્યપૂજા એટલે હવણ, _ભાવપૂજાનું વિલેપનાદિક બાહ્ય ઉપચાર યોગ સમારવાનું છે. પૂજા વિશેષ સ્વરૂપ
" પતેજ આત્માના દુઃખહેતુ એવા અઢાર પાપસ્થાનક તેને પલટાવવાને જે પ્રશસ્ત રાગ પૂજામાં કરીએ છીએ, તે આત્માને તજવા યોગ્ય કર્મને નિર્જરવાની નીતિ છે તેથી સંવરરૂપ છે, માટે અવશ્ય કરવા યોગ્ય છે. ભાવપૂજા એટલે ગુણગુણની એકત્વતારૂપ પૂજા તેનું કારણ ઉપરોક્ત દ્રવ્યપૂજા છે.
આ ભાવપૂજા બે પ્રકારે છે. એકતો પ્રશસ્ત અને બીજી શુદ્ધ. પહેલામાં પ્રશસ્તરામાં મુખ્યપણે હોય છે. તે પ્રશસ્તરાગ શું છે?
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
