________________
પપ
પ્રશસ્ત એટલે ગુણ ઉપર રાગ. જે વિષય, પરિગ્રહ ઉપર રાગ છે તે કર્મબંધ હેતુ છે, એટલે સ્વાર્થ પ્રેમ જેવો કે સ્ત્રી પ્રત્યેનો, માતા આદિ પ્રત્યેનો પ્રેમ, એ રાગ, મેહ આદિને લઈને હોય, તે તે કર્મબંધરૂપજ છે; પરંતુ અરિહંતાદિ પંચ પરમેષ્ટી, આગમ અને સાધાર્મિક ઉપર પક્ષપાત વિના ગુણીપણા માટે જે રાગ તે પ્રશસ્તરાગ જાણો. આ રાગ યદ્યપિ પુણ્યબંધને હેતુ છે, તથાપિ છતા આત્મગુણને સ્થિર થવાનો તથા નવા પ્રગટ કરવાનો હેતુ છે.
આનાં ઉદાહરણ જોઈએ. ચારિત્ર ગ્રંથોમાં આપણે જોઈએ છીએ કે કેટલીક વખત રાજકુમારી આદિ કોઈને પરણવા ઈચ્છતી નથી ત્યારે તેનાં માતાપિતા જુદા જુદા રાજકુમારોની છબીઓ મંગાવી તે રાજકુમારીને આપે છે, અને બને છે એવું કે તેમાંથી એકની છબી
ઈતે તુરતજ તેની સાથે પરણવાની સંમતિ આપે છે. આવી જ રીતે કોઈ રાજકુમાર આદિના સંબંધમાં બને છે. આનું કારણ પૂર્વભવને રહેલો જીવપ્રેમજ છે. - પૃથ્વીચંદ્ર અને ગુણચંદ્રનો પ્રેમ ઠેઠ કલાવતિ અને શંખરાજાના ભવથી તે એકવીશ ભવસુધી ચાલ્યો આવ્યો હતો. શ્રી નેમિનાથ પ્રત્યેને રાજુલનો પ્રેમ લાગલગાટ પૂર્વના નવ ભવથી ચાલ્યો આવ્યો. આ સર્વ પ્રેમ છવપ્રેમ હતો–પ્રશસ્ત હતો અને છેવટે તે પ્રશસ્ત પ્રેમ મટીને શુદ્ધ થતાં આત્મા આત્મારૂપે પ્રગટ થાય છે.
અહીં કોઈ પૂછે કે શ્રી ગૌતમસ્વામીને ત્રિભુવનદયાલ, ત્રિશલાનંદન, શ્રી વીર પરમાત્માપર રાગ હતો તે કેવલજ્ઞાનને રોધક કેમ થયો ? આનો ઉત્તર એ છે કે શ્રી ગૌતમનો પ્રશસ્ત રાગ ક્ષયોપશમ રત્નત્રયીનો તો દીપક હતો, પણ શ્રી વીર વિદ્યમાન છતાં રાગની મંદતા થઈ નહિ, કારણ કે છતે કારણે રાગ ઠલવો દુષ્કર છે. જેમ દશ ઘડા ઘીથી ભરેલા હોય તેમાંથી થોડા ફટે છતાં બાકીના ઘડા ઘીવાળા રહે પરંતુ એક પાત્રમાં ઘી ભર્યું હોય અને તે ફૂટી જાય ત્યારે તે પાત્ર ઘીવાળું કહેવાતું નથી, તેવીજ રીતે જ્યારે કારણ મથું તેથી શ્રી ગૌતમની રાગની અવસ્થા અટકી, તે વખતે શ્રેણી થઈ.
આ ઉપરથી સ્પષ્ટ જણાઈ આવશે કે પ્રશસ્ત રાગ સર્વ જીવોને ક્ષયોપશમી રત્નત્રયીને વિરોધી નથી, ક્ષાયકતાની ઈહાયુક્ત ક્ષાયકતાને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
