________________
પ૧
રથી ફલિતાર્થ એ કે ચંદનપૂજા મુખ્ય હોવી જોઈએ, અને કેસરપૂજા ગૌણ રાખવી ઘટે છે. કેસર પૂજા ગૌણ આ રીતે કે શાસ્ત્રમાં લખેલું છે કે ચંદનને વિશેષ સુગંધી બનાવવા માટે તેમાં કેસર, કસ્તૂરી, બરાસ, અંબર વિગેરેનું મિશ્રણ કરવું, પરંતુ ચંદનની વિશેષતા–મુખ્યતા રાખવી જોઈએ; અને કેસર ગૌણરીતે વાપરતાં શુદ્ધ હોવું ઘટે છે અને તેથી આજકાલ આવતા અપવિત્ર કેસરની બારીકાઈથી પરીક્ષા કરી તેનો ત્યાગ કરવો ઘટે છે. પુષ્પપૂજા,
પુષ્પનું નામ સુમનસ છે, સુમનસૂનો બીજો અર્થ સુંદર-શુદ્ધ મન થાય છે અને પુષ્પમાં સુગંધનો ગુણ રહેલો છે; તો પુષ્પપૂજા કરતાં એ ભાવવાનું છે કે “હે પ્રભુ! આ સુમન અર્પે એ ઈચ્છું છું કે મારું મન સુંદર–શુદ્ધ બનો, અને તેમાં જેવીરીતે દ્રવ્યસુગંધ રહી છે તેવી રીતે મારા મનમાં ભાવસુગંધ પ્રગટો!”
નોટ–જે જે સામગ્રી પ્રભુને ચડાવાય, પ્રભુ પાસે મૂકાય તે તે સામગ્રી શુદ્ધ હોવી જોઈએ એ સે કોઈ કબૂલ કરશે. પુષ્પો શુદ્ધ હેવાં જોઈએ એટલે વાસી ન હોવા જોઈએ, તેમ તે સુગંધી, સુંદર અને સારાં તથા પાંખડી છૂટી કર્યા વગરનાં આખાં હોવાં જોઈએ; આજકાલ પુષ્પો વેચાતાં લઈ ચડાવવામાં આવે છે તેથી તેમાં ઉપરનો વિવેક રહેતો નથી. સવારના હેલાં લઈ આવી વેચનારા માલીઓ પ્રાયઃ રાતનાં પુષ્પો રાખે છે, તેથી તે વાસી હોય છે, વળી કેટલીક વખત. તેઓ પુષ્પની માળા કરતી વખતે દોરો પગમાં રાખે છે, અને તેથી મલીન થયેલો દોરો પ્રભુપર ચડે છે, તો ટુંકમાં એ કહેવાનું કે વાસી ન હોય તેવાં, આખાં, સુગંધી પુષ્પ હોવાં જોઈએ અને આશાતના ન થવી જોઈએ. આની સાથે બીજું એ વિચારવાનું છે કે કેટલીક વખત આગળ જે સુંદર પુષ્પો પ્રભુને પૂજા કરતાં ચડાવ્યાં હોય, તે બીજે નવો પૂજક પોતાનાં ગમે તેવાં પુષ્પો હોય તે પણ તેનાથી પૂજા કરવા આગલનાં સુંદર પુષ્પો કાઢી નાંખે છે, અથવા પૂજા કરતી વખતે તે પુષ્પોની સંભાળ રહેતી નથી તેથી પડી જાય છે; આથી પ્રભુની જે મુદ્રા પૂર્વ વિશેષ આનંદદાયક અને ભવ્યતા આપનારી હોય છે, તે ન રહેતાં આશાતના થાય છે. તો સહેતુ વિચાર કરી પુષ્પપૂજાનો ઉચ્ચ ઉદ્દેશ સાચવવો એજ કર્તવ્ય છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
