________________
"एक हि चक्षुरमल सहजी विवेक स्तददिभरेव सह संवसतिद्धितीयम / एतद्धयं भुवि न यस्य स तच्चतोडन्ध
स्तस्यापमार्गचलने खलु कोडपराधः //91/" ખરેખર એક નિર્મલ ચક્ષુ સ્વાભાવિક વિવેક છે અને બીજી નિર્મલ ચક્ષુ સવિવેકથી વિભૂષિત મહા પુરૂષોની સાથે સારી રીતિએ વસવું તે છે, આ બેય પ્રકારની ભાવચક્ષુ, ભૂમિ ઉપર જેને નથી તે તત્ત્વથી અંધ છે તેવો ભાવથી અંધ બનેલો આત્મા ઉન્માર્ગે ચાલે એમાં તેનો અપરાધ શો છે ? અર્થાતુ એ બેય પ્રકારની ભાવચક્ષુથી રહિત બનેલા એજ કારણે ભાવ અંધતાથી આથડતા એવા તે આત્માઓ ઉન્માર્ગે ચાલે એમાં ખરેખર તેઓનો કશો જ અપરાધ નથી એટલે કે એવી જાતિનો અપરાધ થઇ જવો એ તે આત્માઓ માટે તદન સ્વાભાવિકજ છે.
ઉપકારીઓના આ કથનથી સ્પષ્ટપણે સમજી શકાય તેવું છે કે-ભાવઅંધતાનું પરિણામ ઘણું જ ભયંકર છે. આ સંસારની શાશ્વત સ્થિતિ પણ ભાવઅંધતામાં ફસાયેલા આત્માઓને જ આભારી છે; કારણ કે એ ભાવઅંધતામાં ફસેલા આત્માઓજ નરકાદિ ગતિઓને ભરી રાખે છે અને મિથ્યાત્વાદિરૂપ ભાવ અંધકારમાં અથડાયા કરે છે.
ભાવઅંધતાના પ્રતાપે ભાવઅંધકારમાં આથડી રહેલા આત્માઓની દશા કેવા પ્રકારની થાય છે એનું પ્રતિપાદન કરતાં પરમોપકારી શ્રી સિદ્ધર્ષિગણિવર, શ્રી ઉપમિતિભવ પ્રપંચકથામાં ३२मावेछ :
“न जानीत कार्याकार्यविचारं न लक्षयति भक्ष्याभक्ष्यविशेषं न कलयति पेयापेयस्वरुपं नावबुध्यते हेयोपादेयविभागं नावगच्छति स्वपरयोगुणदोषनिमित्त मपीति, ततोडसौ कुतर्क श्रान्तचितचिन्तयति-नास्ति परलोको न विद्यते कुशलाकुशलकम्र्मणां फलं न संभवति खल्वयमात्मा नोपपद्यते सर्वज्ञः न घटते तदुपदिष्टो मोक्षमार्ग इति, ततोडसाव तत्त्वाभिनिविष्टचित्तोहिनस्ति प्राणिनो भापतेडलीकमादत्ते परधन रमते मैशुने परदारेषु वा गृहणाति परिग्रहं न करोति नेच्छापरिमाणं भक्षयति मांसामास्वादयति मद्यं न गृहणाति सदुपदेशं प्रकाशयति कुमार्ग निन्दति वन्दनीयान् वन्दतेडवन्दनीयान् गच्छति स्वपरयोर्गुणदोषनिमित्तमिति वदति परावर्णवादमाचरति समस्तपातकानीति / ततो वनाति निबिड भूरिकर्मजालं पतत्येप जीवो नरकेषु, तत्र च पतितः पच्यते कुम्भीपाकेन विपाटयते क्रकचपाटनेन आरोहते वज्रककाकुलासु शाल्मलीपु पाप्यते सन्दंशकै मुखं विवृत्य कलकलायमानं तप्तं पु भक्ष्यन्ते निजमांसानि भण्जयन्तेडत्यन्तसन्तप्तभ्रा तीर्यते पूयवसारुधिरक्लेद मूत्रान्त्रकलुषां वैतरणी छिद्यतेडसिपत्रवनेषु स्वपापभरप्रेरितैः परमाधार्मिकसुरैरिति, तथा समस्तपुद्गल राशिभक्षणेडपि नोपशाम्पति बुभुक्षा निःशेषजलधिपानेडपि नापगच्छति तर्पः, अभिभूयते शीतवेदनया कदयंत तापातिरेकेण, तथादीरयन्ति च तदन्यनारका नानाकाराणि दुःखानि, ततवायं जीवो गाढतापानुगतो हामाता नाथास्त्रायवं त्रायवमिति विक्लवमाक्रोशति, नचास्य तत्र गात्रत्रायका कधिदिबद्यते; कथञ्चिदुत्तिणोंडपि नरकादिवाध्यते तिर्यक्ष वर्तमानः, कथम् ? वाहते भारं
Page 196 of 234
