Jain Satyaprakash 1937 12 SrNo 29

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 6

સમ્યગ્દર્શન
લેખક–આચાર્ય મહારાજ શ્રીમદ્ વિજ્યપદ્રસૂરિજી
(ગતાંકથી ચાલુ) આ અંતર્મદત્ત જેટલી સ્થિતિવાલા અનિવૃત્તિકરણના જેટલા સમય થાય, તેટલા જ તેના અધ્યવસાયે જાણવા અને તેવા અધ્યવસાય પુર્વ પૂર્વ સમયના અધ્યવસાયની વિશુદ્ધિથી આગળ આગળના સમયમાં અનંતગુણી વિશુદ્ધિવાલા જાણવા. તથા જેમ અપૂર્વ કરણમાં શરૂઆતથી જ સ્થિતિઘાત વગેરે ચાર કાર્યો કરવામાં આવે છે, તેમ આ ત્રીજા કરણમાં પણ તે કાર્યો કરવામાં આવે છે. આ અંતર્મુહૂર્ત પ્રમાણ સ્થિતિવાલા કરણના કરેલા (કાપેલા) સંખ્યાતા ભાગમાંથી ઘણા ભાગે ( ટલે તેટલો વખત) જ્યારે વીતી જાય અને એક સંખ્યાતમ ભાગ બાકી રહે, ત્યારે સીધી લાઈન રૂ૫ મિથ્યાવની સ્થિતિ સંબંધિ નીચે અંતર્મુહૂર્ત પ્રમાણુ ઉદય વલિકને ભાગ છેડી દઈ (ઉદયાવલિકા સિવાયના) બાકીના ભાગમાં અંતરકરણ કરે છે. અંતરકરણનો અર્થ એ છે કે- અંતર્મુહૂર્ત કાલ સુધી ભોગવવા લાયક (એવા) મધ્ય ભાગમાં રહેલા દલિકને પ્રથમ સ્થિતિમાં અને દિતીય (બીજ) સ્થિતિમાં દાખલ કરવાના કારણભૂત જે ક્રિયાવિશેષ (અમુક જાતની ક્રિયા) અથવા
[ ૧પ૮મા પાનાનું અનુસંધાન | કે તે સ્થિર રહેવામાં સહાય કરે છે. આકાશને ક્ષેત્રથી લોકાલોક પરિમાણુ અનંત માન્ય છે અને ગુથી અવકાશ આપવાને સ્વભાવ છે. બાકી ઉપરની જેમ જ સમજવું. ભગવન્! જીવાસ્તિકાયમાં વર્ણ, ગબ્ધ, રસ, સ્પર્શ કેટલાં હેય ? મૈતમ ! વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ રહીત અરૂપી શાશ્વત અવસ્થિત લોકપરિમાણવાળો આત્મા છે. દ્રવ્યથી છવદ્રવ્ય અનંતા છે. ક્ષેત્રથી લોક પ્રમાણ છે. કાલથી કોઈ પણ દિવસ તે તેમ નથી કિન્તુ નિત્ય છે. ભાવથી વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ શુન્ય છે. ગુણથી ઉપગ ગુણવાળે છે. પુત્રલાસ્તિકાયમાં કેટલા વર્ણ, ગબ્ધ રસ, સ્પર્શ હોય ? ગૌતમ ! પાંચ વર્ણ, બે ગન્ધ પાંચ રસ અને આઠ સ્પર્શી હોય છે અને તે રૂપી અજીવ શાશ્વત અવસ્થિત લેકવ્યાપી દ્રવ્ય છે. તેના સંક્ષેપથી દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ અને ગુણ એમ પાંચ ભેદ હોય છે. ત્યાં દ્રવ્યથી પુગલ દ્રવ્ય અનંતા છે, ક્ષેત્રથી લોકપ્રમાણ છે, કાલથી નિત્ય અને ભાવથી-વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શવાળાં અને ગુણથી ગ્રહણુ ગુણવાળાં છે.
ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય અને આકાશાસ્તિકાય રૂપ રામસ્ત દ્રવ્યો તે સ્કંધ કહેવાય, તેના માધ્યમિક વિભાગે તે દેશ કહેવાય અને કેવલી ભગવાનની કેવલપ્રજ્ઞા વડે પણ જે કાલ્પનિક અંતિમ વિભાગને પુનઃ વિભાગ ન થઈ શકે તેને પ્રદેશ કહે છે.
પુદ્ગલ દ્રવ્ય સમસ્ત તે અંધ કહેવાય છે અને તેના પ્રદેશથી પ્રથમના જેટલા વિભાગો તે દેશ અને અંતિમ વિભાગ પ્રદેશ કહેવાય છે અને તે જ પ્રદેશ પિતાના સ્કંધ અને દેશથી જુદા પડી જાય ત્યારે પરમાણુ કહેવાય છે. એમ પુદ્ગલના ચાર ભેદ છે.
અપૂર્ણ ૧ એકેક સમય દીઠ એકેક અધ્યવસાય ગણવાથી.