Jain Satyaprakash 1937 12 SrNo 29

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 8

[ ૧૨]
શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ ૩
સ્પષ્ટાર્થ –તે કાલે એટલે જે સમયની પછી પશમક સમ્યગ્દર્શન પામશે તે સમયે અથવા પ્રથમ સ્થિતિના છેલ્લા સમયે મિથ્યાત્વ ભાવમાં રહ્યા છતાં ભવ્ય જે બીજી સ્થિતિમાં રહેલા–કમંદલિકોને અનુભાગની અપેક્ષાએ શુદ્ધ ( ખ), અર્ધશુદ્ધ અને અશુદ્ધ એમ ત્રણ જાતના કરે છે. તેમાં જે શુદ્ધ દલિકે તે સમ્યકત્વ મોહીનીયને પુંજ જાણો આ જે સમ્યકત્વ મેહીનીયતે દેશઘાતિ પ્રકૃતિ ગણાય છે. કારણ કે તે પ્રકૃતિમાં રહેલો રસ-વિશિષ્ટ શ્રદ્ધાન રૂપ દેશને રોકે છે (ઢાંકે છે), પરંતુ સામાન્ય શ્રદ્ધાનને રોકત નથી. તથા જે અર્ધશુદ્ધ દલિક તે મિશ્ર મોહનીય પુજ જાણવો અને જે અશુદ્ધ દલિકો તે મિથ્યાત્વ મોહનીય પુંજ જાણવો. આ બંને પ્રકૃતિઓને શાસ્ત્રમાં સર્વધાતિ પ્રકૃતિની નેગી ગયું છે. કારણકે તે બંને પ્રકૃતિમાં સર્વથા શ્રદ્ધાનને ઘાત કરનાર રસ રહે છે. ત્રિપુજની ક્રિયા મીણવાલા કેદરાના દષ્ટાંતથી સમજી શકાય છે. જેમ તદન મીણ વિનાને કેદારને જે ઢગલો તે શુદ્ધ પંજ કહેવાય અને અર્ધા મીણાવાળા અને અર્ધા માણું વગરનાં એમ બે જાતના કોદારાને જે ઢગલે તે અર્ધશુદ્ધ પુંજ કહેવાય. તથા બધાયે મીણવાલા કોદારાને જે ઢગલે તે અશુદ્ધ પુંજ કહેવાય. એમ તદન ચેખા મિથ્યાત્વ મોહનીયના જે પગલે તે સમ્યકત્વ મેહનીયને પુજ જાણ. જે અર્ધા ચેખા પગલે હેય, તે તે મિશ્ર મેહનીયને પુજ કહેવાય. અને પહેલાંની જેવા જ જે મિથ્યાત્વ મેહનીયનાં અશુદ્ધ પગલે તે મિથ્યાત્વમેહનીયને પુંજ સમજ. એમ કમે પ્રકૃતિ અને તેની ચૂર્ણિા અભિપ્રાયે જણાવ્યું કે અનાદિ મિથ્યાષ્ટિ ભવ્ય જીવ આપશમિક સભ્યત્વ પામ્યા પહેલાં ત્રિપુંજ કરે. પરંતુ શ્રી શતક િવગેરે ગ્રંથને આશય પણ સમજવા જેવું છે. ત્યાં એમ કહ્યું છે કે પહેલી જ વાર સમ્યક્તને ઉપજાવત અનાદિમિથ્યાષ્ટિ ભવ્ય જીવ શરૂઆતમાં પણ કરણ કરીને આપશમિક સમ્યકત્વ પામે. ત્યારબાદ મિથ્યાત્વ મેહનીયના દલિકને–ત્રણ જાતના બનાવે છે. તે આ પ્રમાણે (૧) શુદ્ધ પુજ (૨) મિશ્ર પુંજ (૩) અશુદ્ધ પુંજ, જુઓ આજ અર્થવાળો શતક ચૂણિને સાક્ષિ પાઠઃ
२ पढमं सम्मत्तं उप्पाडतो तिण्णि करणाणि करेउं उवसमसम्मत पडिवण्णो मिच्छत्तदलियं तिपुंजी करेइ-सुद्धं - मीसं - असुद्धं चेति ॥
એ પ્રમાણે ત્રિપુંજ કરવાની બાબતમાં જણાવેલા બે વિચારો પૈકી પ્રથમ વિચારનું રહસ્ય એમ સંભવે છે કે–સમ્યગ્દર્શનાદિ વિશિષ્ટ ગુણોની ગેરહાજરીમાં પણ ત્રીજા કરણની મદદથી ત્રિપુજની ક્રિયા કરી શકાય. અને બીજા વિચારનું રહસ્ય એમ સમજાય છે કે- જેમ કોદરાને મીણે છાણથી ઉતારી શકાય, તેમ આપશમિક સમ્યગ્દર્શનથી મિથ્યાત્વના લિકમાં ત્રણ વર્ગ પાડી શકાય છે. બંને વિચારોનું ખરું તત્વ શ્રી કેવલપ્રભુ જાણે.
પ્રસ્તુત વાત એવી છે કે-પ્રથમ સ્થિતિના અનુભવ કાલમાં ત્રણે કરણને કરનારા સંસારી
૧- ચૂર્ણિને પાઠ આ પ્રમાણે જાણો–“ચમનમર્થ મિદદિ શાહે उवसमसम्म हिट्ठी होहीइ, ताहे बिइयठिई तिहाणुभाग करेइ, तंजहा-सम्मत्त, સમમિ છત્ત, મિત્તે રેતિ ” (આ પાઠને અર્થ–ઉપર જણાવ્યું છે.)
२.प्रथम (आदौ) सम्यक्त्वमुत्पादयन्-त्रोणि करणानि कृत्वा-आपशमिकसम्यक्त्वं प्रतिपन्ना-मिथ्यात्वदलिकं त्रिपुंजी करोति-शुद्धं मिश्रं अशुद्धं चेति॥