________________
पात् एकैकउदयनर
मान्या अप द्वितीयेव
: ૬૫ : પૂ. પં શ્રી રૂપવિજયજી મહારાજાએ સં. ૧૭૭૩ માં | મના ક્ષયે તેરસને ક્ષય ન થાય ” ઈત્યાદિ સિદ્ધ કરવા બતાવેલ તિથિ સંબંધી તપાગચ્છની સમાચારીમાં પણ ઉપર | પ્રયાસ કર્યો છે. તેઓને આ સિવાય બીજા કેઈ ગ્રંથમાં પ્રમાણે જ વ્યવસ્થા છે. ( શાસ્ત્રીય પુરાવા નં ૪ પૃષ્ઠ ૬) આવું સ્પષ્ટ નિષેધક પ્રમાણું મળ્યું નથી. એટલે આ એકનું વિ. સં. ૧૯૯૨માં
એક પ્રમાણ જેમાં છે તે ગ્રંથ કેટલે વિશ્વસ્ય છે? એ પણ પૂ ઉ૦ મ૦ મી વિનયવિજયજી મહારાજાના શિષ્ય | આપણે તપાસી લેવું જોઇએ. વાંચકે ગ્રન્થની સ્વયં પરીક્ષા ૫૦ મુઇ શ્રી રૂપવિજયજી મ. લખેલ પ્રતના આધારે કરી શકે તે માટે પ્રથમ તેનું વિષય વર્ણન યાને કે સાર નરભેરામ અમરચંદે સં. ૧૭૯૨ જેઠ શુ ૭ બુધવારે તિથિ | અહીં આપવામાં આવે છે. હાનિવૃદ્ધિવિચાર લખે છે તેમાં પાઠ છે કે
તિથિક્ષય-વૃદ્ધિવિચારને કે સારા નીચે મુજબ છે. अट्टमी चाउहसी पूण्णिमा उद्विाय प्रज्वतिही, पसु aો ન વરી ++
૧. વીરનિર્વાણથી ૯૯૩ મા વર્ષે યુ આ૦ શ્રી કાલિક
સૂરીશ્વરજી આનંદપુરમાં પધાર્યા, ચોમાસું કર્યું. આચાર્ય जम्हा पूण्णिमा खए तेरसीखओ एवमेव बुडदिएवी
મહારાજાએ ધ્રુવસેન રાજાને સંવત્સરી પર્વ કરવા માટે जायइ इचाइ ।
આવવા સૂચવ્યું. રાજાએ વિદા કહી પિતાના gો ઉત્તરાયઃ વર્ષેતિ વરનાર પકવતી] પુત્રનું મૃત્યુ થયું હોવાથી પ્રજા પાંચમે પિતાને ત્યાં શોક prળના પૃત્ત P1 તુ તિથૈવ ન તુ માવા, માથા સુ| નિવારણ માટે આવશે, આ કારણે હું વાર્ષિક પર્વ મહોત્સવમાં सामान्या अपर्वरूपा अतएव तस्या वृद्धः त्रयोदश्यामेव | નહીં આવી શકું તે આપ છ સંવત્સરી કરે એમ વિનતિ न्यासः क्रियते स्थाप्यते इत्यर्थः । एवमपि तव न रोचते કરી. પૂ. આચાર્ય મહારાજે ગીતાર્થને મેળવી સમ્મતિ માગી. तर्हि एवं कुरु वद्धिताया आद्यपूर्णिमास्या घांटका- ગીતાર્થોએ અgrfહ્યું છે એમ કહી ચોથે સંવત્સરી કરવા श्चतुर्दश्यां रथाप्या, स्थापितत्वेन च वधिता चतुर्दशी
સમ્મતિ આપી. પૂ૦ આચાર્ય મહારાજાએ ગીતાર્થોની પાશાખામગાવે છે મવેતાં, બતાવ તથા| સમ્મતિથી એથે વાર્ષિક પર્વ કર્યું, સભા સમક્ષ કલ્પસૂત્ર आद्यायाश्चतुर्दश्या घटिकाया त्रयोदश्यां संयोज
રથ | વાંચ્યું અને સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ કર્યું. તથા ૫૦ અને ૭૦ ना कार्या एवं रीत्यापि आगमशैल्यापि अपर्वरूपा
દિવસેને મેળ મેળવવા ચોમાસના દિવસો હટાવ્યા. કહ્યું છે त्रयोदश्येव पद्धिता भवति । यद्येवमपि तव न रोचते तहि
કે-સટ્ટાબજા ઇત્યાદિ प्रथमां पूर्णिमा परित्यज्य द्वितीयां पूर्णिमा भन ॥
૨. ચૌદશ અને પાક્ષિક શબ્દો એકાWવાચક છે. ___ पवममुना प्रकारेणैव भाद्रपदशुक्लपंचम्याः क्षये वृद्धौ | च तृतीयस्थानवतिन्यास्तृतीयायाः क्षयं वृद्धिं च कुरु |
છે. જ્યાં પૂનમનું પણ સાથે આરાધન આદેશ્ય છે ત્યાં मा कदाग्रहग्रथिलो भव, श्राद्या पंचमी चतुर्थीस्थाने संस्था
ચૌમાસીવાળી પૂનમ લેવી. पय, द्वे चतुथ्यौँ कृत्वा आद्यां चतुर्थी परित्यज्य द्वितीयां ४. तिथीनां प्रवृद्धौ उत्तरा एव कार्या । મષ તિ ||
પ. પૂ. વાચકજી મહારાજાને પ્રોષ છે કે-9 ( શાસ્ત્રીય પુરાવા નં૧, પૃષ્ઠ ૧-૨ ) | ક્ષ સિ: ઇત્યાદિ. સારાંશ-પર્વતિથિને ક્ષય ન થાય, પૂનમની વધઘટમાં ૬. રિષિક્ષ પૂર્વે તિથિઃ કા આઠમ ઘટે તે તેરશની વધઘટ કરવી અને ભા૦ શ૦૫ ની વધઘટમાં ત્રીજની સાતમમાં આઠમ સ્થાપી, તેને આઠમ કહેવી કેમકે તેમાં વધઘટ કરવી યા તે વૃદ્ધિમાં ચોથની વૃદ્ધિ કરવી.
આઠમની ગંધ છે. ચૌદશ ધટે તે તેને ગંધ તેરશમાં છે પૂ આ
એટલે તેરશે ચૌદશ કરવી. શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિજીની સમાચારીના આધારે પ્રસ્તુત વિચાર જવામાં આવ્યો છે.
૭. પૂનમ ઘટે તે તેનું તપ તેરશ કરવું. પૂffમાનનનામાં પ્રમાણે
રંતુ શર્થ શતઃ પૂનમ છે જ નહીં. તપ પહોંચ્યું છે એમ
માની લેવું; મુંજાવું નહીં. જુઓ પ્રમાણુ પાઠ હીરપ્રમને પ્રાચીન ભંડારમાં તિથિચર્ચામાં છુટાછવાયાં પાનાઓ
પ્રશ્નોત્તર મળે છે જેને પ્રસંગ પડે તે પ્રમાણ તરીકે પણ ઉપયોગ |
૮. તેરશ ભૂલાય તે એકમ લેવી ઘટ્ટીાિ જ કરાય છે. પ્રસ્તુત ચર્ચામાં નવીન પક્ષ તરફથી “તિથિક્ષય
| પ્રદૃમી ઇત્યાદિ ગાથા. વૃદ્ધિવિચાર” પણ આવી જ રીતે બહાર આવ્યા છે. |
૯. ઉદય તેરશે ચૌદશ કરાય છે તે ભૂલ છે. ઉદય આ વિચારગ્રંથના સામાન્ય સંસ્કૃતમાં લખાએલ પાન |
| ચૌદશ લેવી. ત્રણ છે તેમ નામ પણ ત્રણ છેઃ- તિથિક્ષય-વૃદ્ધિવિચાર,
૧૦. ક્ષીણ ચૌદશ પૂનમે કરવી તે ભૂલ છે, એ રીતનો ૨ પર્વ તિથિક્ષય-વૃદ્ધિવિચાર અને ૩ તિથિવિચાર.
આરોપ એ મિથ્યાજ્ઞાન છે. એક દિવસે એ બે પતિથિ બાકી આ ગ્રંથમાં નથી કર્તાનું નામ કે નથી સાલવારી; નથી |
કરવાથી પર્વને લેપ કે મૃષાવાદને દોષ લાગે છે. મંગલાચરણ કે નથી પ્રશસ્તિ; નથી આ ગ્રન્થના અન્ય
૧૧. ભગવતીનું શ૦ ૨, ઉ૦ ૫ ના તુંગીયાનગરીના હવાલા કે નથી ઇતિહાસને મેળ. આવા પંથે તે અપરૂષયની ટિમાં જ દાખલ થાય છે, કિન્તુ મુનિવર જનક
શ્રાવકના વર્ણનના પાઠથી ચૌદશ પૂનમ બને એ સિદ્ધાં
તાનુસાર છે કેવળ પૂનમ માનનાર ચૌદશને વિરાધનાર વિજયજી મહારાજે તિરિક્ષય-વૃદ્ધિવિચારના નામે (વીર,
વિરાધક છે. ૫૦ ૧૫, અં• ૧૧, પૃ ૧૯૫) અને તાવ અનુવાદકજીએ તિપિવિચારના નામે (વીર. ૫૦ ૧૫, અં૦ ૩૨, ૫૦ આ ઉપરના સારમાં ઘણું વિચિત્ર કથન છે તે પણ ૪૯૬-૯૭ ) આ વિચારગ્રંથના પ્રમાણો આપી “ પૂન-1 તપાસી લઇએ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
