________________
પુરાવા નં
સંવાદ
માં સામેલ
: ૬૪ :
તત્વ અનુવાદ કબલે છે કે તેનું અનુષ્ઠાન પૂના. તેમાં નીચે મુજબ તિથિવ્યવસ્થા છે.
નિયમ પ્રમાણે ચોથે કરવાનું છે. ૧-પાંચમ ઘટે તે પૂર્વ દિવસે કરવી.
(વર૦ ૫૦ ૧૫, સં. ૨૧ પૃ૦ ૩૭૪) ર-સંવત્સરી એથની વધઘટમાં પૂર્વતિથિ-ઉત્તરાતિથિ લેવી.
તયાં ગોરવતુરઃ ચિત્તે (શી) ૩-પૂનમની વધઘટમાં તેરશની વધઘટ કરવી. એટલે કે પૂજમાંય પૂનમ અને પાંચમ પૂર્વતિથિએ કરવા, એમ પં. શ્રી મેરૂ પૂનમ ઘટે ત્યારે ચૌદશ પૂનમનું અનુકાન તેરશ ચૌદશે વિજયજી મહારાજની સમાચારમાં ખુલાસે છે. વિશેષાથી એT કરવું. તેરશને દિવસે આજે ચૌદશ છે એમ ભૂલી જવાય તો તે સમાચારીને જોઈ લેવી.
પડવો લેવો. આ આજ્ઞામાં પૂનમથી ૫૦ મે દિવસે સંવત્સરી -પાંચમની પહેલાં એક દિવસે ચેાથે સંવત્સરી થાય. | આવે એ ગણિતની અચૂક સાધના પણ છે,
જો કે સંવત્સરી ચૌમાસી વિગેરેના તપ આગળ પાછળ, પ-પર્વતિથિ ઘટે ત્યાં પૂરીતિથિ લેવી. વિગેરે.
કરી શકાય છે અથવા આયંબિલ આદિથી પણ પૂરી શકાય ( શાસ્ત્રીય પુરાવા નં. ૭, પૃ૦ ૯ )T કરી
છે; કિન્તુ પૂનમને લોપ ઇષ્ટ નથી તેમ પૂનમનું તપ ચૌદશના ખરતર-ગ૭ તપના બે સંવાદ છપાયા છે. સંવાદ
તપમાં સામેલ માની લેવું દષ્ટ નથી એટલા ખાતર આ પહેલામાં તપગરણ માટે માસ તથા તિથિ વધે તો બીજા લેવા.
આજ્ઞા પ્રવર્તાવી છે. પહેલી ચૌદશને બીજી તેરશ અને પહેલી પૂનમને બીજી ચૌદશ કહેવી. વિગેરે સામાચારી છે.
પૂ આ શ્રી વિજયસેનસૂરિ મહારાજા ફરમાવે છે કે( શાસ્ત્રીય પુરાવા નં. ૯, પૃ. ૧૧) રારિ કથાનુસારેગાવિત્રિપugar બીજ સંવાદમાં તપગચ્છની સમાચારીને અંગે કહે છે કે- | સર્ષો જ માવાથightfસ્ત થય: પર્વનાથ ચૌદશની વધઘટમાં તેરશની વધઘટ કરવી. એક સંપૂર્ણ | વ |(સે... g૦ ૪૪)પૂર્વાવાળામારાવાત્ર પ્રમાણ ચૌદશ ખડી રાખવી અને તે દિવસે પિસહ કરવો. ભાઇ શુ.
( પ્રશ્ન g૦ ૧૨૬ ) ૫ વધે તે બીજી એથે સંવત્સરી કરવી. અહીં ઉદયતિથિને | સારાંશ-દરેક પૂનમ તથા અમાસ પર્વરૂપ છે, આરાધ્ય જ નિશ સ્વર નથી, પહેલી ઉદયાથ સામાન્ય તિથિ બને છે! છે અર્થાત તેને લેપ ન થાય. પૂર્વાચાર્યોની આચરણ જ કેમકે પાંચમની અગાઉ એક દિવસે સંવત્સરી કરવાની છે, | પ્રમાણ છે.
( શાસ્ત્રીય પુરાવા નં. ૧૦, ૫૦ ૧૨ ). ત્યારપછીની સદીના પ્રમાણે વિક્રમની સત્તરમી સદીમાં–
कत्तियथासाढफम्गुण-मासे खउ प्रणिमाइ जइ होइ ।। આ સમયમાં મહાપુરૂષોએ પૂનમ તથા પાંચમ પર્વ- तासं खउ तेरसीइ, भणिओउ जिणवरिदेहि ॥ १ ॥ તિથિઓ છે. પૂનમ-પાંચમને ક્ષય ન કરવો. વૃદ્ધ પરંપરાને આ ગાથા જૂની સમાચારની પ્રતમાં છે (રાધનપુર). અનુસરવું ઇત્યાદિ આજ્ઞાઓ પ્રવર્તાવી છે.
(સિદ્ધચક્ર વર્ષ ૫, અં. ૨, પૃ. સં. ૧૯૯૨ દિવાળી ) પૂ શ્રી જગદ્ગુરૂ શ્રી હીરવિજયસૂરીશ્વરજી મહારાજા
સારાંશ-ત્રણ ચૌમાસી પછીની કઈ પૂનમ ઘટે તે ફરમાવે છે કે
તેને બદલે તેરશને ક્ષય કરવો. વસ્તુતઃ પૂ૦ આ૦ શ્રી જવા ચતુર્વર જો વાતે, અમારા વિશે | કલમંડનસૂરીશ્વરજી મહારાજાના પ્રવની જ આ ગાથામાં નામાવરથાથio ( ધી ઘ૦ રૂ, g૦-૭, g૦૧૮ ) | પુનરાવૃત્તિ છે.
ચૌદશે ક૯૫ધર અને અમાવાસ્યાદિની વૃદ્ધિમાં અમાસે | ઉદેપુરના મોતીના ભંડારની પ્રતમાં ઉલ્લેખ છે કેકલ્પધર હેય, એટલે કે–લૌકિક અમાસ ઘટવાથી ચૌદશે | “ અમાસે બે હોય તે ૧૩ બે કરવી, ૦)) કે ક્ષય ઉ૫ર આવે છે. લૌકિક અમાસ વધવાથી ચૌદશે કે અમાસે | હવે તે ૧૨, ૧૩ ભેગાં કરવા, બારે માસની પૂર્ણિમા તથા ક૬૫ધર આવે છે; કેમકે અમાસ ધટે ત્યારે ચૌદશ જ અમાસ ૦)) ક્ષય હવે તે ૧૨-૧૩ બે ભેગી કરવી. અષાઢ, કાર્તિકી, બને છે એટલે અમાસે જ ક૫ધર આવે છે. માટે ઉપરના 7 ફાગણી, ચિત્રી, આસો, પૂનમ વૃદ્ધિ હોય તે ૧૩ દેય કરવી ” પાઠમાં અમાસ ઘટે ત્યારે ચૌદશે કપધર હોવાનું સ્વીકાર્યું
( ઉદેપુર ) નથી કિન્તુ ચૌદશને જ અમાસ માની છે. આ વસ્તુને યથાર્થ
(સિદ્ધચક્ર પાક્ષિક, વર્ષ ૧, અંક ૨) જાણવા ઇચછનારે “ક્ષય અને વૃદ્ધિ પ્રકરણને “ પહેલી ચૌમાસી અને ચૈત્રી અશ્વિની પૂનમને ક્ષયે તેરશને તથા ચૌદશને તેરશ માને " વિભાગ વાંચી જ.
પજુસણની અમાસના ક્ષયે પણ તેરશને ક્ષય કરે. इत्यादि आगमानुसारेणाऽविच्छिन्नवद्धपरंपरया च | ( સિદ્ધચક્ર વ૦ ૫, અં૦ ૯-૫૦ ૨૦૯ કલમ ૨) सर्वा अपि पूणिमाः पर्वत्वेन मान्या एवेति ।
વિક્રમની અઢારમી સદીમાં( ૦ ૦ ૧) |
પૂ. મહે શ્રી દેવવાચક મવિરચિત અને તેઓશ્રીના સારાંશ-રેક પૂનમે પર્વરૂપ છે. અર્થાત તેની વધઘટ | ન થાય. વૃદ્ધપરંપરા પણ સર્વથા માન્ય છે.
શિષ્ય પૂ૦ મુ યશવિજય મ. વિ. સં. ૧૫૬૩ માં
લિખિત તથા તે ઉપરથી પૂ. મહ૦ થી વિજયવિજયજી મતિયફ્રુટતા મતિ તવા તત્તપ: gઈલ્સ | મહારાજાના શિષ્ય પં શ્રી રૂપવિજયજી મ.ના શિષ્ય રિપી લિયર્સ (દીપ, g૦ ૨૨ ).
પં. શ્રી મોહનવિજય મ૦ લિખિત ક્ષીણ પર્વતિથિ નિર્ણપશ્ચિમ ધટે તે તેનું અનુષ્ઠાન પૂર્વીતિથિએ કરવું એટલે યમાં પૂનમ અમાસ તથા ભાવ - ૫ ની વધઘટમાં તેરશ્ન ક-ભાદરવા શુદિ પાંચમનો ક્ષય ન થાય. ચોથ જ પાંચમ બને | તથા ત્રીજની વધઘટ કરવાની સંક્ષિપ્ત વિચારણા છે. અને તે પાંચમે પાંચમનું અનુષ્ઠાન કરાય.
(શાસ્ત્રીય પુરાવા નં. ૩, ૫૪૦ ૫)
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
