________________
: ૬૮: સારાંશ-પૂનમના દિમાં તેરશની વૃદ્ધિ કરવી એ જ દ્રસૂરિજીએ તે સાલમાં બે ત્રીજને બદલે એ તેરશ વાત”
જાહેર કર્યું હશે. મારાષ્ટ્ર માર્ગ છે; અન્યથા વર્તન કરવું એ ગુરની મયદાને લાપ છે.
તેઓના ફરમાનમાં એક એ પણ વાય છે કે – વિ. સં. ૧૯૯૮ માં
બે પૂનમની બે તેરશ કરવી એ તે ઘોક માર્ગ થઈ પૂ. પં. શ્રી વિજયજી મહારાજ રતલામ શ્રીસંધનેTગયો છે.” ઉત્તર આપે છે કે
| એટલે-આનન્દસૂરગચ્છમાં બે પૂનમ હોય ત્યારે બે તથા અધિક માસ તે પ્રમાણુ નહીં તે રીતે દેય પૂનમ | એકમ કરાતી હતી તે માર્ગ બંધ થઈ ગયું છે અને દેવહોય અથવા દોય અમાવાસ્યા હોય તે દુસરી જ તિથિ સુર સંઘની પેઠે સર્વત્ર બે તેરશ કરાય છે, એમ સૂચવવા પ્રમાણ કરવી. "
માટે જ આ ફરમાનમાં “ધેક માગ'' શબ્દ વપરાય છે. (સં. ૧૮૯૮માં લખાએલી સ્વરચિત શ્રીચર્ચાપ્રગ્નેત્તરી,y. ૨૩) સ. ૧૯૩૫ માં
લૌકિક ગણિતને આશ્રીને આ પ્રશ્નોત્તર પુએલ છે. | વિ૦ સં - ૧૯૩૫ ભાઇ શ૦ ૨ ને ક્ષય ક. બીપુજ અહીં તેઓશ્રીએ પૂનમને બદલે એકમની વૃદ્ધિ કરવાની
| ધરણંદ્રસૂરિજીએ ઉદયપુરમાં શ્રા૦ વ ૧૩ ને ક્ષય કરવાનું પ્રવૃત્તિને નિષેધ કર્યો છે અને બીજી પૂનમને સ્વીકાર્ય
| જાહેર કર્યું. તેને ત્યાં ચાતુર્માસ બિરાજમાન ૫૦ મુ• શ્રી જણાવી છે. તેઓશ્રીનું વિ. સં. ૧૯૦૪માં સ્વર્ગગમન થયું. જવેરસાગરજી મહારાજાએ ઉત્તર વાળ્યું કે( વીર૫૦ ૧૫, અં૦ ૨૧૨૪, ૫૦ ૩૩૫-૩૮૨)
- જે તિથિ ઘટે તે તેને સ્થાને નિયમે વિ. સં. ૧૯૨–૧૯૩૦માં
પૂર્વની તિથિ કરવી. संवच्छरचउमासे, पक्खे अट्टाहियासु य तिहीसु ।
(વીપુ• ૧૫, અં૦ ૧૦, પૃ૦ ૧૭૯: અં૦ ૨૪, પૃ૦ ૩૮૨) ताउपमाणं भणिया, जाओ सूरो उदयमेइ ॥१॥
એટલે કે બીજ વિગેરે ઘટે ત્યારે પૂર્વની ૧૩ ને ક્ષય (વીરપુ૨ ૧૫, અં૦ ૧૧, પૃ ૧૮૮)
કરવાની પ્રવૃત્તિ અશાસ્ત્રીય યાને કલ્પિત છે. જેમ આ સંબંધમાં
વિરોધ થયો છે તેમ પૂનમની વધઘટમાં તેરશની વધઘટ કરઆ ગાથા પ્રમાણે ઔદયિકી અઠ્ઠાઇને પ્રમાણ માનવાની
વાની આચરણને કેાઈએ વિરોધ કર્યો નથી. ચર્ચા જન્મી.
- આ ઉત્તર શ્રીપુજ ધરણેન્દ્રસૂરિજીને ઉદ્દેશીને છે એ સ્પષ્ટ વિ. સં. ૧૯૨૯, ૧૯૩૦માં ભાશ૦ ૧ બે હતી |
છે. આમાં એકમ કે બીજને પ્રશ્ન જ નથી. તેથી જીપૂજ્ય વિજયધરણેન્દ્રસૂરિજીએ પાટણથી બે એકમને બદલે બે તેરશ કરવાનું ફરમાનપત્ર બહાર પાડયું હતું પરંતુ
ભીંતિયા પંચાંગને યુગ બેઠો– તેને જાહેર વિશધ થયો હતે.
આ વર્ષો પછી પં શ્રીધર શિવલાલના ચંડાશુ ચંદુ (વીર પુ. ૧૫, . ૧, પૃ. ૧૭૮ અ, ૨૫૦ પચાગના આધારે જેન ભીતિયા પંચાંગ નીકળે છે જેમાં
ઉપર દર્શાવેલ આચરવ્યા પ્રમાણે બારપવ પૈકીની કોઈ એકાંત ઉદયના આગ્રહીઓને આમાંથી ઘણા બધપાઠ મળી શકે છે.
| તિથિની વધઘટ થાય તે પૂવતિથિની વધઘટ છપાય છે
અને પૂનમ અમાસની વધઘટમાં તેરશની વધઘટ છપાય છે. પૂ આ૦ વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજાએ પણ એક ખુલાસામાં પર્યુષણમાં તિથિની વધઘટ કીક માની નથી. એ
જો કે જૈન સમાજમાં મુખ્યતયા ચંડાશુ ચંડુ પંચાંગ ઉપરનું અનુકરણ હશે એમ લાગે છે.
પ્રમાણું મનાય છે અને તેના આધારે તિથિનિર્ણય થાય છે દિગમ્બરે તે દશલક્ષણી ( પર્યુષણા) પર્વમાં કઈ
કિન્તુ પંજાબમાં તે લાહોરનું પં. દેવીદયાલનું પંચાંગ તિથિ વધે તે ૧૧ દિવસ અને કોઇ તિથિ ધટે તે પૂનમને
પ્રમાણુ ગણાય છે એટલે ત્યાંના જેને તેના આધારે ભતિયું સાથે વધારી ૧૦ દિવસ ઉજવે છે.
પંચાંગ તયાર કરી તેના આધારે પવરાધન કરે છે. આથી
ગુજરાતમાં અને પંજાબમાં કેટલીક વાર પર્વતિથિમાં ફરક પડે છે. ઉપરના લખાણુમાં સં. ૧૯૩૯ માં ભા . ૧ બે બતાવી છે, કિંતુ અન્ય લેખકે
વિક્રમ સંવત ૧લ્પર માં– જાહેર કરે છે કે તે વખતે ભા. શુ ૫ બે હતી.* એમ હોય તો ૫ણ શ્રીપુજ ધરશે
વિસં. ૧૯૫૨ માં ભાદરવા શુદિ પાંચમને ક્ષય હતે * ૫૦ આ૦ શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી મ. નહેર કરી છે કે
એટલે શુક્રવારે ચોથ પાંચમ ભેગા હતા. આથી સંવછરી ૧) વિ. સં૧૯૩૦ માં ભા. શ૦ ૫ બે મંગલ બુધે હતી.]
ક્યારે કરવી ? એ પ્રશ્ન ચર્ચાનું રૂપ પકડયું. તેનો અહેવાલ વિ. સં. ૧૯૩૧ માં સંવસર ચેથ એ થમવાર તથા શનિવારે હતી
વિ. સં. ૧૯૫ર ના શ્રાવણ શુદિ ૧૫ ના “ન ધર્મ પ્રકાશ” અને વિ. સં. ૧૯૫૭ માં સંવત્સરો બે સેમવા તથા મંગળ
( પુ૧૨ અં• ૫ માં “ સંવત્સરીને નિર્ણય ” એવા વારે હતી. ત્રણે પ્રસંગે બીજી ચેાથે સંવત્સરી પર્વ મનાયું છે. ] મથાળાથી નીચે પ્રમાણે છપાયે છે.
(જેન ન્યૂતિ ન પુ. ૬, ૧૦ પુજ, અં- ૨૩, પૃ૦ ૩૨૦;T “ચાલુ વર્ષના ભાદ્રપદ માસમાં જોધપુરી પંચાંગમાં શુદિ
અં૦ ૨૬, ૫૦ ૩૫૫, જેન, પુત્ર, અ. ૧૮, પ્રો ] ૫ નો ક્ષય હોવાથી તિથિને ક્ષય ન કરવાની સમોચારીને (૨) ૫૦ મુત્ર શ્રી કલ્યાણવિ. મ. લખે છે કે“ નેધપુર પંચાંગમાં સં. ૧૯૩૦ માં ભાદરવા શુદિ પંચમીની] આવેલી છે.”
ભાદરવા સુદ બે પાંચમ નહીં પણ બે થી જ સ્પષ્ટપણે જાણવામાં નહિ પરંતુ ચતુર્થીની વૃદ્ધિ થઈ હતી.” (વી ૫૦ ૧૫, અંve, ૫૦ ૨૬1)
| “ છગનલાલ ગોડીદાસ સાયલા લીંબડીનું બનાવે ૨૦૦ વર્ષના () J.v. લખે છે
પંચાંગમાં સંe a૦ ના ભાદરવા માસમાં શદ એકમ બે શનિ-રવિ –“ પંચાંગમાં સં a૦ ની સાલમાં અને મારું શ 1 બુધવાર છે.” વીર. ૫૦, ૧૫, ૦૩૫, ૫૦ ૫૩૮)
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
