________________
: ૭૨ :
પ્રશ્ન—અહીં વી॰ તંત્રીછ પ્રશ્ન કરે છે ક્રુ-વિ॰ સ’૰૧૯૮૯ | એટલે વી॰ ત ંત્રીનુ ત્રીજના ક્ષય ન કરવા સંબંધીનું લખાણું. માં જેઓએ ભાન્ગુ* પના ક્ષયે ભા॰ શુ॰ ૩ના ક્ષમ કર્યાં | એક ભ્રમણા માત્ર છે. નહિ તેઓએ ભૂલ કરી ?' (વી॰ પુ૰ ૧૫, અં૰ ૬-૭, પૃ.૧૧૯) ઉત્તર-ઠીક છે. વી॰ તંત્રીજીના હાથમાં કલમ છે, છાપું છે એટલે ગમે તેમ લખી શકે પરન્તુ તે તે વર્ષમાં પોતાના તત્રમાં સાર્ક જાહેર કરે છે કે ભા॰ શુ॰ ૬ ના ક્ષય છે માટે છઠના ક્ષય માનવા છતાં આજે ભા ધ્રુ. ૫ ના ક્ષયે ત્રીજને ક્ષય કર્યાં નહીં ઇત્યાદિ ઢા શા હિસાબે અને શા જોખમે પીટે છે ! એક તર૬ ૬ ના ક્ષય છે માટે
એકદરે આ વર્ષે ભા॰ શુ॰ ૫ । ક્ષય કાએ માન્યા નથી, જો કે પ ંચાંગની માન્યતામાં ભેદ પડ્યો છે. ચડાંશુ પંચાંગ માનનારે ત્રીજના જ ક્ષય કર્યાં છે અને ઇતર પંચાં ગના પક્ષકારોએ ને જ ક્ષય કર્યાં છે. ચંડાંશુ પ`ચિગમાં પાંચમના ક્ષય હતા એ હિંસાખે તેા ત્રીજના જ ક્ષય થયેા છે અને બોજા પચાંગમાં છઠ્ઠને ક્ષય હતા એ હિસાબે છઠ્ઠના જ ક્ષય થયા છે. પરન્તુ પાંચમના ક્ષય ક્રાઇએ માન્યા નથી અને કાઈએ પાંચમને ક્ષય કર્યો નથી. વી॰ તત્રીએ નિષ્પક્ષભાવે આ બધા વિચાર કરવા જોઇએ અને સત્ય સ્વીકારવું જોઇએ. સંવત્ ૧૯૯૨ માં
છઠના ક્ષય માનવા અને બીજી તરા પાંચમના ક્ષયની વાતા કરવી, આ પ્રમાણે કરવાથી જ સમાજનું અકય જોખમાય છે. ઉપરના લખાણુ પ્રમાણે પાંચમને ક્ષય ઋષ્ટ નથી જ એ નિર્વિવાદ છે. યદિ ષ્ટ હાત તે પાંચમ ચેાથમાં સામેલ માનવી એમ ખુલાસા કરત. જ્યારે અહીં તેા ઊલટું પાંચમના ક્ષયે ત્રીજના ક્ષય થવા જોષ્ટએ એમ કખૂલ્યું છે અને સંધમાં એક પ્રવૃત્તિ થાય એ મંગળ કામનાથી ખીજા પંચાંગમાં છાના ક્ષય જાહેર કર્યાં છે. કિન્તુ પાંચમના ક્ષયના ફાએઇ પક્ષ
કર્યાં નથી.
તે સમયના અન્ય લેખકે। પણ છઠ્ઠના ક્ષયને જ વ્યક્ત કરે છે પૂ. મા. વિજયદાનસૂરીશ્વર મહારાજા લખે છે કે—
“ ભા॰ શુ॰ પઞા ક્ષય ચડુ પંચાંગમાં છે પણુ ખીજા ઘણાં પંચાંગામાં ભા॰ શુ॰ ૬ ના ક્ષય થાય છે. તેથી શુદિ ૬ ના ક્ષય માનવાથી પર્યુષણમાં તિથિ વધધટ કરવા જરૂર રહેશે નહી. ” વિગેરે ( વીર॰ પુ૦ ૧૧, મ. ૪૧, પૃ॰ ૬૩૭) * શ્રી સ ́ધના વિચારશીલ વૃદ્ધોના અમારી સાથે એક
ર
..
|
મત છે. ',
પિ અહીં પાંચમ ખે છે. કિન્તુ પતિથિ વધે નહીં માટે વૃદ્ધો વાર્યા સોત્તાના નિયમે પહેલાં બતાવેલ રીતિ પ્રમાણે સમવારે પાંચમ, રવિવારે ચેાથ અને શનિવારે પહેલી ચેાથ કે ખજી ત્રોજ બને છે. એટલે ચેાથ ને રવિવારે સંવત્સરી પર્વ આવે છે. જેમ ચૌદશ ઘટે ત્યારે તેરશ
આ પ્રમાણે ૧૯૫૨ અને ૧૯૬૧ માં પદ્ભુતુ અને ચૌદશ બને છે, છતાં તેરશે પાખી કરી એમ કહેવુ તે
તે સમયે શિષ્ટ જતેએ છઠના ક્ષય અ‘ગીકાર કરીને સુદિ ચેાથની સંવત્સરી આરાધી હતી.( અંક ૪૪, પૃ. ૬૮૬) શ્રી મશેોવિજયજી જૈન ગુરૂકુળના સેક્રેટરી જાહેર કરે છે
પાગલતા છે તેમ અહીં રિવવારે ચૌથ બને છે છતાં તેને પાંચમ હેવી તે આગ્રહમાત્ર છે.
આ પ્રમાણે ચેાથ ને રવિવારે સંવત્સરી પત્ર માનવાથી, અપર્વમાં સતસરી પર્વ થશે એ બાનુ રહેતું નથી. ખરી રીતે તેા ત્રીજ ચાચ અપ તિથિએ છે; જ્યારે પાંચમ પતિય છે. ઉદય ચેાથની સાંજે પ્રતિક્રમણ વખતે પાંચમના ઉદ્દય પહેલાના ભાગકાળ હાય છે તેમ અહીં પાંચમને ઉદય
“ વિ॰ સં ૧૯૮૯ વી॰ સ૦ ૨૪૫૯ ના પંચાંગમાં પૂનમનેા ક્ષય હોય ત્યાં તેરશના ક્ષય કરાય છે એ રીતે | જોધપુરી ચંડાંડુ પંચાંગને આધારે ભાદરવા શુદ્ધિ ત્રીજના ક્ષય કરેલ છે પણ કેટલાક પુરૂષોનુ અને મુનિરાજ તથા | ભેગકાળ છે. ખીજે દિવસે ઉદય પાંચમ છે. હ્યુમાં ધનુ આચાર્યાંનુ માનવુ` છે કે ગુજરાતના પ'ચાંગમાં અનુન્નાન ન થાય એ કથન તા કલ્પનારૂપ જ છે જે હું શુદિ ૬ ને ક્ષય હાવાથી ભા શુ ૬ ના ક્ષય રાખવા. પહેલાના પ્રકરણમાં બતાવી ગયા છુ. અગાઉ સ` ૧૯૫૨ માં આવા પ્રસંગ હતા અને એ રિવાજને અનુસરી ને। ક્ષય માનવા ઉચિત માન્યા છે. આમ કરવામાં અમારા હેતુ એ છે કે હિંદના સમરત જૈન સ ંધમાં પૂનિત સાંવત્સરી પર્વની આરાધના કોઇપણ જાતના મતભેદ વિના એક જ દિવસે થઇ શકે. - મહાનને ચેન નત: લા : '' વિગેરે
“ બીજા પંજાખી ગુજરાતી વિગેરે પચાંગામાં શુદ્ધિ ના ક્ષય લખ્યા છે.”
ત્યારસુધી ભા શુ॰ ૫ ધટતી ત્યારે કેટલાએક તરફથી ત્રીજની અપતાનું ખાનું બતાવાતું હતું અને તેઓ ગચ્છભેદ ન કરે એટલા માટે બીજા પંચાંગામાં સ્વાભાવિક રીતે ક્ષીણ થએલ ને ક્ષીણુ માની બહુશ્રુતેની બહુમતિથી મા લેવાતા હતા. વિ॰ સં॰ ૧૯૯૨માં લૌકિક પચાંગામાં બીજા ભાદરવા શુદિ પાંચમ એ હતી * એટલે સંવત્સરની ચર્ચાએ ભિન્ન રૂપ પકડયું છે.
૧૦ ૫૮
પક્ષ
ચડાંશુ ચ ુમાં તિથિના કાળ આ પ્રમાણે છે. શનિવારે મ રવિવારે સામવારે ૫
પ્
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
""
17
,,
3
О
સેામવારે ઉદય પાંચમ છે અને તેને અનન્તર અહારાત્રમાં એટલે રવિવારે ચેાથ છે. વળી ૫૦ અને ૭૦ દિવસે પણ મળી રહે છે.
તૈયાર થયેલ શ્રો મહેન્દ્ર જૈન પચાંગમાં ભા॰ શુ॰ ૪ બીછ રવિવારે * મુનિવર વિકાસવિજયજી મ॰ જણાવે છે કે—“ મારા તરફથી પણ છે, અને તે જ પ્રમાણે કેતકી પંચાંગ, ચિત્રશાલા પાંચાંગ, પ્રત્યક્ષ પંચાંગ અને બાપુદેવ શાસ્ત્રો કાશીવાલાના પચાંગમાં પણ ભા॰ શુ॰ ૪ રવિવારે છે.
સાર છે કે અન્ય
( વીર પુ॰ ૧૧, અં૰ ૪ર, પૃ॰ ૬૬૩ ) મા બધી વિચારણાઓના એક ર પંચાંગમાં ગણિતથી આવેલ ભા॰ થ્રુ ૬ ને ક્ષય જ શ્રી (વીર પુ॰ ૧૫, ’૦ ૪, ૪૦ ૫૩) સવે કબૂલ રાખ્યા છે, કિન્તુ “પાંચમના ક્ષય છે ક્રવા એટલે કે આ સૂક્ષ્મ ગણિતવાળા પોંચાંગમાં બે પાંચમ નથી. પાંચમ ચેાથમાં સામેલ છે. '' આવું કૈાઇ પણુ માનતું નથી, મૈં પણ બે ત્રીને છે. બાપુદેવ શાસ્ત્રી કાશીવાળાના પચાંગમાં.........બે ચાથ નથી,
—વી તત્રી
www.umaragyanbhandar.com
