Jain Drushtie Bramhacharya Vichar

Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf

Page 4

*૧૦ ]
દર્શન અને ચિંતન
(૫) બ્રહ્મચર્યના સ્વરૂપની વિવિધતા અને તેની વ્યાપ્તિ. (૬) બ્રહ્મચર્યના અતિચારો. (૭) બ્રહ્મચર્યની નિરપવાદતા. (૮) બ્રહ્મચર્ય'માં એક ખાસ દૃષ્ટિ. (૯) બ્રહ્મચર્ય માં સાવધ રાખવા માટેની ઉપદેશરોલી. (૧૦) જૈન સૂત્ર અને વિવાહપદ્ધતિ. (૧૧) બ્રહ્મચર્યજન્ય સિદ્ધિ અને ચમત્કારશ. (૧૨) કાકાસાહેબના પ્રશ્નો અને ઉપસંહાર
૧. વ્યાખ્યા
જૈન શાસ્ત્રમાં બ્રહ્મચર્ય શબ્દની એ વ્યાખ્યા મળે છે. પહેલી વ્યાખ્યા બહુ વિશાળ અને સંપૂર્ણ છે. એ વ્યાખ્યા પ્રમાણે બ્રહ્મચય એટલે જીવનસ્પર્શી સંપૂર્ણ સંયમ. આ સંયમમાં માત્ર પાપવૃત્તિ ઉપર અંકુશ મૂકવાના Y–જૈન પરિભાષામાં કહીએ તે આસ્રવનરાધના જ—સમાવેશ નથી થતો, પણ તેવા સંપૂર્ણ સંયમમાં શ્રદ્ધા, જ્ઞાન, ક્ષમાદિ સ્વાભાવિક સતિના વિકાસના સુધ્ધાં સમાવેશ થઈ જાય છે. તેથી પહેલી વ્યાખ્યા પ્રમાણે બ્રહ્મચય એટલે કામક્રોધાદિ દરેક અસવૃત્તિને જીવનમાં ઉદ્ભવતી અટકાવી શ્રદ્ધા, ચેતના, નિર્ભયતા આદિ સવૃત્તિએ—ઊધ્વગામી ધર્માં—ને જીવનમાં પ્રગટાવી તેમાં તન્મય થવું તે.
સાધારણ લોકોમાં બ્રહ્મચય' શબ્દનો જે અર્થ જાણીતા છે અને જે ઉપર વર્ણવેલ સપૂર્ણ સંયમના માત્ર એક અંશ જ છે તે અથ બ્રહ્મચર્ય શબ્દની ખીજી વ્યાખ્યામાં જૈન શાસ્ત્રોએ પણ સ્વીકારેલ છે. તે વ્યાખ્યા પ્રમાણે બ્રહ્મચ એટલે મૈથુનવિરમણ અર્થાત્ કામસંગના—કામાચારને—અબ્રહ્મના ત્યાગ. આ ખીજા અર્થમાં બ્રહ્મચય શબ્દ એટલે અધેા પ્રસિદ્ધ થઈ ગયા છે કે બ્રહ્મચ અને બ્રહ્મચારી કહેવાથી દરેક જૈન તેને અર્થ સામાન્ય રીતે એટલે જ સમજે છે કે મૈથુનસેવનથી દૂર રહેવું તે બ્રહ્મચય અને જીવનના ખીજા અંશે માં. ગમે તેવે સંયમ હોવા છતાં માત્ર કામસંગથી છૂટા રહેનાર હોય તે બ્રહ્મચારી.. આ બીજો અર્થ જ વ્રત-નિયમો સ્વીકારવામાં ખાસ લેવાય છે અને તેથી
૧. ‘ ત્રાય' સત્યતોમૃતન્દ્રિયનિરોધક્ષળમ્ । '
--સૂત્રાત સૂત્ર, શ્રુતવ, અભ્ય. '', પ્રથા ૧
' व्रतपरिपालनाय ज्ञानाभिवृद्धये कषायपरिपाकाय च गुरुकुलवासो ब्रह्मचर्यम् अस्वातन्त्र्यं गुर्वधीनत्वं गुरुनिर्देशस्थायित्वमित्यर्थं च ।'
-तत्त्वार्थ भाष्य, अभ्याय ९, सूत्र ६