________________
જૈન દષ્ટિએ બ્રહ્મચર્યવિચાર
પર નિયમ એ એક જુદી બાબત છે અને મજશેખને ત્યાગ એ પણ એક જુદી બાબત છે. એ બેમાં કાર્યકારણની સંકલના જેવી વાત કેમ કરે છે? જેની દૃષ્ટિ ઊંડી, વિવેકી અને મર્મગ્રાહી, ગંભીર વિચાર કરનારી હશે તે તે ઉપરના નિયમને બરાબર સમજી શકે તેમ છે. તે જ ન્યાય આ ત્રીજા અને પાંચમા અતિચારે વિશે ઘટાવવાનો છે. જે એ અતિચારોને સેવે તે કદી પણ સ્વદારસતિષ ન જ રાખી શકે. એ અતિચારના વજનમાં જ સ્વદારસંઘનું પાલન છે અને સ્વદારતિષના પાલનમાં જ એ અતિચારેને નિષેધ છે. આમ એ બને એકબીજા સાથે ઘટ અને માટીની પેઠે સંકળાયેલા છે. આ તે કોઈ ભદ્રક કે વક્ર મનુષ્ય એમ સમજી બેસે કે મેહક સંગીત સાંભળવું, વેધક રૂપે જેવા એમાં વળી સ્વદારસંતિષને છેડે પણ ભંગ શેને ? એવા ભદ્રક-વક્રનું વલણ એ અતિચારે તરફ જરા પણ ન થાય અને એના ખ્યાલમાં સ્વદારસંતેષની વિશાળતા આવે એ માટે જ ત્રીજો અને પાંચમો અતિચાર શાસ્ત્રકારે સમજાવ્યો અને નિષે છે.
સ્વદારસંતિથી ગૃહસ્થ પિતાનાં પુત્રપુત્રીઓને યોગ્ય સ્થળે પરણાવે વા એ કામ કેાઈ સમજનાર અને જવાબદાર સ્વજનને ભળાવે, પણ એ તરફ એની લેશ પણ બેદરકારી ન જ ચાલે. જે એવા આવશ્યક કાર્ય તરફ તે બેદરકાર રહે તે એ જૈન ધર્મને ઉપધાત (વિનાશ) કરે છે એ હકીકતને શાસ્ત્રકારે સ્પષ્ટ શબ્દોમાં મૂકેલી ૫ છે. કૃષ્ણ અને ચેટક વગેરે ગૃહસ્થાને પિતાનાં સંતાનના વિવાહ ન કરવાનો નિયમ હતો, પણ એમના એ ખાસ કામની જવાબદારી સમજદાર સ્વજનોએ માથે લીધેલી હતી, એ વાત ભૂલવાની નથી. હવે કોઈ સ્વદારસંતિષી હાદિકને કારણે, દાક્ષિણ્યને લીધે કે કન્યાદાનમાં ધર્મ સમજી બીજાનાં સંતાનાં સગપણ કે વિવાહ વગેરેની પ્રવૃત્તિ કરે તે શાસ્ત્રકાર કહે છે કે એ પ્રતિ એના બ્રહ્મચર્યને આડખીલીરૂપ છે. આ વસ્તુને ઉપર ઉપરથી જ જોવામાં આવે તો એને લીધે બ્રહ્મચર્યને કશી હાનિ થતી નહિ ભાસે, પણ જરા ઊંડા વિચારપ્રદેશમાં ઊતરીશું તે ઝટ સમજી શકાશે કે નેહાદિકને કારણે કે પુણ્ય સમજીને સગપણ વગેરેની પ્રવૃત્તિ કરનારાઓની દશા છેવટે એવી થઈ જાય છે કે જેથી આજકાલના વરકન્યાના દલાલની છે. આ દશામાં સ્વદારસંતિથી પિતાના વ્રતને બરાબર વળગી રહે એ બહુ કપરું કામ છે. તદુપરાંત એમાં બીજા પણ અનેક દે છે. વર કે કન્યાના પક્ષપાતને
૧૫. જુઓ પંચાશણ્વત્તિ પૃ. ૧૫; ધર્મન્દુિવૃત્તિ પૃ.૧૨૪; યોગશાસ્ત્ર પૃ. ૧૯૩ તૃતીય પ્રકાશ; સાગરધર્મામૃત પૃ. ૧૧૮
૧૬. કૃષ્ણ અને ચેટકના વૃત્તાંત માટે જુઓ ત્રિષષ્ટિ ચરિત પર્વ છે, સર્ગ પાંચમાથી; તથા પર્વ ૧૦, સર્ચ ૬, પૃ. ૧૨૯.
૩૪
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
