________________
પર ]
દર્શન અને ચિંતન
સર્વોથા બ્રહ્મચારીને હસ્તકર્મ અને ખીજી એવી કુચેષ્ટાઓ વરૂપ છે તથા આગળ પાંચમા પ્રકરણમાં જે દશ સમાધિસ્થાને બતાવ્યાં છે તેમના પાલનમાં જેટલી જેટલી ખામી રહે તે પણ દોષરૂપ છે. એ દેષોના સેવન દ્વારા બ્રહ્મચર્ય ના ચાખ્ખાભગ છે એ વાત સથા બ્રહ્મચારી પોતાની પ્રતિજ્ઞાનો પૂરો ભમ સમજે તે તે સમજી જ જાય અને એ દેશને પાસે ફરકવા પણ ન દે. પણ કાઈ વક્ર અને જડ એમ સમજે કે આપણી પ્રતિજ્ઞા માં તે માત્ર પ્રસગના ત્યાગ છે, એમાં હસ્તકમ વગેરેના નિષેધની વાત કચાં આવે છે? શાસ્ત્રકારે તવાને ખરાબર સમજાવવા ઉપર કહેલા દોષોને અતિચારરૂપે ખતાવેલા છે.
આંશિક બ્રહ્મચારી એટલે ગૃહસ્થ, તેનું શીલ માટે ભાગે સ્વારસતૈષ સુધીનુ છે. સ્વદારસતોષના અથ પુરુષ કે સ્ત્રી સમાજસમ્મત વિવાહપતિએ પેાતાના વૈયિક પ્રેમનું સ્થાન અમુક સ્ત્રી કે અમુક પુરુષને જ બનાવે, પણ એ પ્રેમના વિષય જે તે કાઈ, જ્યારે ત્યારે તો ન જ બને એ છે. અમાં પરદાર કે પરપુરુષના ત્યાગ આપોઆપ આવી જાય છે. ઉપરાંત લેાકેા જેતે પરદાર તરીકે નથી સમજતા એવી વૈશ્યા, કન્યા કે કુંવારી સ્ત્રી તથા રક્ષિતા સ્ત્રી વગેરેના અને સમાજતે અમાન્ય એવી વિવાહપતિએ થતા લગ્નને પણ ત્યાગ આ જ અમાં સમાઈ જાય છે. આમ છતાં સ્વદારસતોષી હાઈ ને પણ વિષયવૃત્તિને આધીન થયેલા વર્ગ જાણતાં કે અજાણતાં એવી એવી છૂટા શોધે છે કે જે દ્વારા પ્રતિજ્ઞાનો ભંગ ન કહેવાય અને પેાતાની વૃત્તિને પોષણ પણ મળે. એવી છૂટા એ ગૃહસ્થના શીલને અતિચારરૂષ છે, માટે જ એ અનાચરણીય છે. એવી એવી જે છૂટ છે તેનું પાંચ સંખ્યામાં વર્ગીકરણ કરીને શાસ્ત્રકારે દેોષોનું જે સ્વરૂપ બતાવ્યું છે તે નીચે પ્રમાણે છે :
શાસ્ત્રકારે કહે છે કે ગૃહસ્થના શીલના એવા પાંચ અતિચાર છેઃ (૧) વરપરિગૃહીતાગમન, ( ૨ ) અપરિગૃહીતાગમન, (૩) અનગીડા, (૪) પરવિવાહકરણ, ( ૫ ) કામભોગોમાં તીવ્ર અભિલાષ.
એ પ્રત્યેકનું સ્પષ્ટ સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છેઃ
:
૧. જે સ્ત્રીઓ પરદાર¥ાટીની નથી તેમને પૈસા વગેરેની લાલચ આપી અમુક સમય સુધી પોતાની કરવી એટલે સ્વદારકાટીની કરવી અને તેની સાથે કામાચારના પ્રત્યક્ષ વ્યવહાર રાખવા. એનુ નામ ઇશ્ર્વરપરિગૃહીંતાગમન.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
