Jain Drushtie Bramhacharya Vichar

Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf

Page 3

જૈન દૃષ્ટિએ બ્રહ્મચવિચાર
[ ૫૦
ભગવાન મહાવીરના ઉદ્દેશ ઉપર કહેલા નિવૃત્તિધમ'ના પ્રચાર છે. તેથી તેમના ઉદ્દેશમાં જાતિનિર્માણ, સમાજસંગઠન, આશ્રમવ્યવસ્થા આર્દિને સ્થાન નથી. લેાકવ્યવહારની ચાલુ ભૂમિકામાંથી ગમે તે અધિકારી પોતાની શક્તિ પ્રમાણે નિવૃત્તિ લે તે કેળવે, તેમ જ તે દ્વારા મેક્ષ સાધે એ એક જ ઉદ્દેશથી ભગવાન મહાવીરના વિધિનિષેધે છે. તેથી તેમાં ગૃહસ્થાશ્રમના કે લગ્નસંસ્થાને વિધિ ન જ ાય એ સ્વાભાવિક છે. લગ્નસંસ્થાનું વિધાન નહાવાથી તેને લગતી ખબતે'નાં વિધાને! પણુ જૈનાગમામાં નથી; જેમકે વિવાહ કરવા, તે અમુક ઉંમરે કરવા અને અમુક ઉંમરે ન કરવા, સ્વયંવર પદ્ધતિએ ફરવા કે બીજી પદ્ધતિએ કરવા, એક પુરુષ એક જ સ્ત્રી કરે કે વધારે પણ કરે,. એક સ્ત્રીને પતિ એક જ હોય કે વધારે હોય, વિધવા પુનઃવિવાહ કરે કે નહિ અને કરે તેા કઈ મર્યાદામાં, અમુક ઉંમર સુધી જ કુંવારા રહેવું યેાગ્ય છે. અને પછી નહિ, તેમ જ વિવાહિત સ્થિતિમાં પણ વિષયસેવનની મુક મર્યાદા હાવી જોઈ એ, ‘તા માામુયાત્ ' એ વિધાન કે તેના ઉલ્લધનમાં પાપ વગેરે.
4
દરેકના સરખા અધિકાર નહિ હોવાથી લોકપ્રવૃત્તિના નિયમેટ સિવાય લાકસગ્રહ અને લેકવ્યવસ્થા ન ચાલે અને ન નભે, એ વાત દીવા જેવી છતાં તેમાં ભગવાન મહાવીર્ ન પડ્યા. એનું કારણ એ છે કે તેમને મન તદ્દન અપૂર્વ, લાકાત્તર અને આપવા જેવી વસ્તુ ત્યાગ જ હતી. ભાગ તે દરેક લેકા પોતે જ સાધી લે છે અને તેની વ્યવસ્થા ઘડી કાઢે છે. આવી વ્યવસ્થાનાં શાઓ તે કાળે પણ હતાં અને પાછળથી પણ બન્યાં. તેવાં શાસ્ત્રોને જૈન પરંપરા લૌકિક શાસ્ત્રો કહે છે, અને નિવૃત્તિપ્રધાન જૈન શાસ્ત્રોને લેાકેાત્તર (આધ્યાત્મિક) શાઓ તરીકે વર્ણવે છે. જૈન ધર્મ અને જૈન શાસ્ત્રોની લેાકેાત્તરતા પ્રવૃત્તિથી અલગ રહેવામાં છે. આ કારણથી પ્રાચીન જૈનાગમા આપણને ગૃહસ્થની ભાગમર્યાદાના કશા જ નિયમ। પૂરા પાડતાં નથી. તેથી ઊલટુ, જૈન સંસ્થા એ મુખ્યપણે ત્યાગીઓની સસ્થા હાવાથી અને તેમાં ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં ત્યાગ લેનાર વ્યક્તિનુ મુખ્ય સ્થાન હોવાથી બ્રહ્મચય ને લગતી પુષ્કળ માહિતી મળી આવે છે. આ સ્થળે બ્રહ્મચર્ય ને લગતા કેટલાક મુદ્દાઓ તારવી તે ઉપર જૈન શાસ્ત્રોના આધારે કાંઈક લખવા ધાયું છે. તે મુદ્દાઓ આ પ્રમાણે :
(૧) બ્રહ્મચર્યની વ્યાખ્યા. (૨) બ્રહ્મચર્યનાં અધિકારી સ્ત્રીપુરુષો. (૩) બ્રહ્મચય ના જુદાપણાના ઇતિહાસ. (૪) બ્રહ્મચર્યનુ ધ્યેય અને તેના ઉપાયે .