________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એક ઐતિહાસિક પ્રશ્ન.
૩૦૧ ભાવિનો પરિ” ઈ. શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિ તે મેઘમ કઈ કઈ) એમ લખે છે; ત્યારે શ્રી યશોવિજયજી એને સ્પષ્ટ કરી નિનાદાનુવાસિનઃ (શ્રી જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રવણના અનુયાયી) એમ ઓળખાવે છે. હવે શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિના મનમાં “ એ શબ્દ લખતાં “નિઝિનનુયાયિન” એ અભિપ્રાય હેય તે તે તેઓશ્રી શ્રી જિનભદ્રગણિ પછી થયા એમ આવશે. શ્રી જિનભદ્રગણિ (શ્રી વિશેષાવશ્યકના પ્રણેતા) વિ. સં. છઠ્ઠા સૈકામાં થયા, એવું પટ્ટાવલિયે ઉપરથી તથા શ્રીમદ્ આ ભારામજીને શ્રી જૈનતત્ત્વદર્શ ઉપરથી જણાય છે. આમ જોતાં શ્રી સમ્મતીસૂત્રના
થનાર શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિ તે વખત પછી થયા હોય એમ આવે; પણ આટલા થીજ શ્રી સમ્મતીસૂત્રના રચનાર શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિ શ્રી વિક્રમના વારામાં તેના પહેલા સૈકામાં થયેલા શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિ છે, એવી આપણી માનિનતા ડગે એમ નથી, કેમકે શ્રીમદ્દ યશોવિજયજીએ “યુગપત ઉપયોગવાદ” અંગે શ્રી સિદ્ધસેન સૂરિને મત અને સિદ્ધાંતિક ( શ્રી જિનભદ્રગણિ ) મત એમ બે પરસ્પર જુદા પડતા પણ સાપેક્ષ મતનું નિરૂપણ કરતાં, શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિના વખતની અપેક્ષા રાખ્યા વિના, રિત એટલે સિદ્ધાંતિક શ્રી જિનભદ્રના અનુયાયિ એમ ઓળખાવ્યા હોય. કેમકે સિદ્ધાંત તે શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિના ધારામાં પણ હતા. શ્રી જિનભદ્રગિણિએ એની વિશેષાવશ્યક રૂપે સૂત્રમાં ગુંથણી કરી, અને એથી એ શ્રી જિનભણિને મત કહેવા; અને એમ નિનનનુયાયિન એટલે સૈદ્ધાંતિનુયાયિન અર્થ લેતાં શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિ (સમ્યતીતના પ્રણેતા) શ્રી જિનભદ્રગણિ પછી થયા હોવાને આપણે પ્રશ્ન-વિક૯૫ ટળી જાય છે.
આમ જોતાં શ્રી ઉપદેશમાળાકારે શ્રી સમ્મતીસૂત્રમાંની પ્રસ્તુત ગાથા શ્રી ઉપદેશમાળામાં લીધી હોય એમ આવે છે, છતાં કદાચ વિશેષ પ્રબળ આધારે એમ માનવામાં આવે કે શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિ (સમ્મતી સૂત્રકાર) શ્રી જિનભદ્રગણિ પછી થયા, તે શ્રી ઉપદેશમાળાકાર ધર્મદાસગણિ શ્રી વજાસ્વામી અને શ્રી સમ્મતીસૂત્રકાર શ્રી સિદ્ધસેનન અંતરાળમાં થયા એવું આવશે.
વળી શ્રી જ્ઞાનબિંદુમાં પૃ. ૧૫૪ ઉપર શ્રીમદ્ યશોવિજયજી લખે છે કે – "यनु युगपउपयोगवादित्वं सिकसेनाचार्याणां नंदिवृत्ताबुक्तं तदन्युपगमानिमायण"
_ ઈ. અર્થાત્ (૧) શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિની શ્રી નન્દિસૂત્રવૃત્તિમાં જે સિદ્ધસેનસરિએ નંદિત લખી છે.
એ યુગપત ઉપગવાદનું નિરૂપણ કર્યું છે તે અભ્યપગમ અપે.
* ક્ષાને લઈને અથવા (૨) શ્રી નન્ટિસૂત્રની વૃત્તિમાં શ્રી સિદ્ધસેન. સૂરિના યુગપત ઉપયોગવાદનું જે નિરૂપ છે તે અભ્યપગમ અભિપ્રાયને લઈને.
For Private And Personal Use Only
