________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એક ઐતિહાસિક પ્રશ્ન.
૩૦૩ રિનાં ચરિત્ર-કૃતિ આદિ સાંભળતાં-વાંચતાં શ્રી વીરાત્ દશમા સૈકામાં થયેલા યાકિનીમહત્તરાસૂનું શ્રી હરિભદ્રસૂરિ આપણા મનમાં આવી જશે. આમ અનેક આચાર્યો થઈ ગયા છે; અને એવા એકજ નામના જુદા જુદા બે, ત્રણ, ચાર, પાંચ કે વધારે ઓછા આચાર્યો થયા હોવા છતાં તે બધાના પૃથક પૃથકુ ચરિત્ર–કૃતિ આપણે પ્રથમ દર્શને તે એજ નામની અમુક તરીવળતી બહુ પ્રસિદ્ધિમાં આવેલી વ્યક્તિને આરોપી દઈએ છીએ, તેમ એ ચરિત્રકથાનકના રચનારાએ પણ સ્વાભાવિક કર્યું લાગે છે. ચરિત્ર–પ્રકરણે સેળળ વિગતવાળાં હોવાનું આ એક કારણું લાગે છે. દાખલા તરીકે શ્રી કાલિકાચાર્યનાં અનેક કથાનકે છે; એ નામના પાત્ર એક કરતાં વધારે થયાં છે એ નિર્વિવાદ છે. કાળક્રમ મુજબ પહેલા, બીજા, ત્રીજા કાલિકાચાર્ય એવી રીતે એને ઓળખાવવા માં આવે છે. હવે કોઈ ચરિત્રમાં પહેલા કાલિકાચાર્યને લગતી વિગતો બીજા ચ રિત્રમાં બીજા કે ત્રીજા કાલિકાચાર્યને આપી હોય છે. શ્રી ક૯પસૂત્રની સ્થીરાવલી તથા શ્રી ભરફેસર બાહુબલીવૃત્તિ તથા શ્રી ગૌતમકુલકવૃત્તિ આદિમાંના ચરિત્ર જેણે બારિકીથી અવલકથા હશે, તેને શ્રી કાલિકાચાર્યને લગતી આ વાર્તા સુપ્રતીત થશે, તેવી જ રીતે શ્રી ઉપમિતિભવપ્રપંચના કત્તા શ્રી સિદ્ધર્વિસૂરિએ શામાટે ગૃહ છોડી સંયમ અંગીકાર કર્યો? એ બાબતની જે વાતે શ્રી ઉપદેશ પ્રાસાદમાં તથા ચતુર્વિશતિ પ્રબંધ આદિમાં છે, તેજ વાત અક્ષરશઃ અને અર્થશઃ ફક્ત પાત્રાદિનાં નામના ફેરરૂપે જે શિવભૂતિથી દિગબરમતની ઉત્પત્તિ તાંબરો માને છે, તે જ શિવભૂતિના ગૃહત્યાગના ચરિત્રરૂપે શ્રીમદ્ યશોવિજયજીના અધ્યાત્મમત પરીક્ષા (શ્રી યશેવિજયજીકૃત ગ્રંથ માળા છાપેલ પૃ૦ ૬૮-૬૯ ઉપર)માં આપણે જોઈએ છીએ. આ બધું જણાવવાનું તાત્પર્ય એ કે એ બધાં ચરિત્રે ઉપદેશરૂપે સાચાં છે; પણ ઐતિહાસિક સત્ય માટે આધાર રાખી શકાય એવું બહ ઓછું છે. આ તે પરમ ઉપકારી એવા આચાર્યોને ચરિત્ર-કથાનકની વાત થઈ, પણ બીજાં ચરિત્રે જેવાં કે (વિ.સં. પંદરમે સકે) શ્રી ધનપ્રભસરિશિષ્ય શ્રી સર્વાનંદસૂરિકૃત જગડુચરિત્ર અને અઢારમા સૈકામાંના કઈ સાધુએ કરેલ જગડુપ્રબંધ આ બંનેમાં ઐતિહાસિક કાળ તથા ચરિત્રની વિ ગતમાં ફેર છે. પહેલામાં જગડુને ચિદમાં સૈકામાં થયેલા લખેલ છે ત્યારે બી. જામાં તેને એ સિકા પહેલાં થયેલા લખેલ છે તે સિવાય બીજા ચરિત્ર અંગે પણ બહુ ફેર છે. વાત આમ છે, એટલે એતિહાસિક વિગત મેળવવા માટે બહુ આધાર ન રાખી શકાય, તથાપિ શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરાદિ અનેક પવિત્ર ઉપકારી આચાર્યો અનુપમ કલ્યાણકારી છે. રચી ગયા છે, તેનાં ઈતિવૃત્ત, તેની કૃતિ આરિ -
For Private And Personal Use Only
