________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાનસાર સૂત્ર સ્પષ્ટીકરણ.
૩૧૩ શાસ્ત્રમાં વર્ણવેલું છે. પરંતુ તે અતિ વિશુદ્ધ ધ્યાન કેવળ અનુભવગમ્ય હોવાથી તેનું સ્વરૂપ આપણી જેવાને અગમ્ય છે. પિંડસ્થ, પદસ્થ, રૂપસ્થ અને રૂપાતીત એવા ચાર ૪ ભેટ પણ ઉપર બતાવેલ નિર્મળ ધ્યાનના થઈ શકે છે. પ્રભુની પરમ શાંત મુદ્રા (પ્રતિમાદિક)નું અવલંબન લઈ આપણા મનની તદાકાર વૃત્તિ કરવી તે પિંડસ્થ, પ્રભુના પવિત્ર નામમંત્રનું આલંબન લઈ ચિત્તનું એકાગ્રપણું કરવું તે પદસ્થ પ્રભુની વીતરાગ દશા કેવળી અવસ્થાનું અવલંબને લઈ ચિત્તવૃત્તિને તદાકાર કરવા પ્રયત્ન કરે તે રૂપસ્થ,અને પ્રભુની સિદ્ધદશાનેજ અવલંબી ચિત્તની તદાકાર વૃત્તિ કરવી તે રૂપાતીત ધ્યાન કહ્યું છે. ઉપર બતાવેલ નિર્મળ ધ્યાન ત્યારેજ સધાય છે કે જ્યારે જીવ માઠા આચારવિચારને દિન પ્રતિદિન પરહાર કરવા પૂર્વક શુદ્ધ નિર્મળ આચારવિચાર પાળવા તનમનથી પિતે પ્રયન કરે, નમ્ર અને મિષ્ટ વચનથી એવો પ્રયત્ન કરાવે, તેમજ તેવા પવિત્ર પ્રયત્ન કરનારને યથાઅવસર અનુમોદન આપે. જે બાપડા પામર પ્રાણીઓ અહેનિશ ક. વિપત સ્વાર્થ માંજ મગ્ન રહી ક્ષણિક એવાં વિષયસુખને કાજેજ મથન કરી રહી છે તેમને તે ઉપર કથેલા પ્રશસ્ત ધ્યાનને કે તેથી સાક્ષાત્ અનુભવાતાં સ્વાભાવિક સુઅને સ્વાદ સરખે કયાંથી મળી શકે? પરંતુ જે પુરૂ સ્વાર્થ ત્યાગી બની છેણિક એવાં કથિત સુખની દરકાર નહિ કરતાં કેવળ પારમાર્થિક સુખનીજ ગવે. ણા કરી રહ્યા છે, તેમને પુરૂષાર્થયેગે પારમાર્થિક પંથે પળતાં પ્રશસ્ત ધ્યાનનો તે. મજ તજજનિત સત્ય સ્વાભાવિક સુખને આસ્વાદ કરવાને સહેજે પ્રસંગ મળે છે. નિર્મળ ધ્યાનયોગે સકળ કર્મમળ દગ્ધ થઈ જાય છે, જેથી આત્મા કાંચનની જે વિશુદ્ધ થાય છે તેમજ તેવા પ્રશસ્ત ધ્યાગે ચિત્તની પણ વિશેષતઃ સ્થિરતા-શુદ્ધિ સંપ્રાપ્ત થઈ શકે છે. આત્માના સ્વાભાવિક ગુણોને અજવાળવાને ચિત્તની સ્થિરતા કેટલી બધી ઉપાગી છે અને ચિત્તની અસ્થિરતાથી કેટલું બધું નુકશાન થાય છે, તેનું આપણે પાછલા ત્રીજા અષ્ટકમાં વિસ્તારથી અવકન કર્યું છે, અને માતા ધ્યેય તથા ધ્યાનનું પણ સ્વતંત્ર સ્વરૂપ આ ગ્રંથના ૩૦મા અષ્ટકમાં આગળ જ. તાં વર્ણવેલું છે. પ્રશસ્ત ધ્યાનથી આમાનો કેટલે બધે ઉપગ થાય છે તે અત્ર જોવાનું છે. ચિદાનંદજી મહારાજ ઉક્ત ધ્યાનનું માહાસ્ય પ્રગટ કરતા છતા કહે છે કેઆતમધ્યાન સમાન જગતમે, સાધન નહિ કે આન;
જગતમે આ૦ રૂપાતીત ધ્યાનકે કારણ, રૂપસ્થાદિક જાણ; તાહમે પિં . ધ્યાન પુન, ધ્યાતાકું પરધાન. જગતમે આ૦ ૧. તે પિંડસ્થ ધ્યાન કેમ કરીયે, તાકો એમ વિધાન
For Private And Personal Use Only
