________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાનસાર સૂત્ર સ્પષ્ટીકરણ.
૩૧૯
તે તે બંનેના પ્રાણ જાય છે. તેમના સ્વપ્રાણની રક્ષા એક બીજાની ખરી કાળજી અને ઉદ્યમ ઉપર આધાર રાખે છે. એકની ગફલતથી બંનેને મરણાંત કષ્ટ પ્રાપ્ત થાય છે. આવી રીતે સર્વ પ્રમાદ તજી અપ્રમત્ત ભાવે રહી મુનિ આત્મસાધન કરે છે. ભવાઢેગાષ્ટકમાં ગ્રંથકારે જણાવ્યું છે કે “ ભવભીરૂ (જેને જન્મ મરણાદિક દુઃખના ત્રાસ લાગ્યા છે તેવા) મુનિને સંયમ ક્રિયામાં જેવું સાવધાનપણું સપૂ તેલ-પાત્રધારીને અથવા રાધાવેધ સાધનારને રાખવું પડે છે તેવુ‘ રાખવુ’ જોઇએ; અર્થાત્ સયમ સાધનામાં લગારે ગલત અન`કારી છે.” “જેમ વિખનુ ઔષધ વિખ છે અને અગ્નિનુ ઐષધ અગ્નિ છે, અર્થાત વિષષ્ટને જેમ લીમડે ચવરાવાય છે, અને અગ્નિદગ્ધને જેમ અગ્નિવડે શેકાય છે તે તેને ક્રે'શ અને દાહુ ઉપશમી જાય છે, તેમ ભવભીરૂ જને ઉપસર્ગથી ડરી જતા નથી, પણ ગમે તેવા ઉપસ પિરહાને અઢીનપણે સમભાવથી સહી લે છે; અને એમ દુઃખ સહન કરવા વડે દુઃખના પ્રતિકાર કરે છે, એટલે સદ્વિવેકવડે સર્વ દુઃખને સહી ભવ ભવનાં દુઃખ દૂર કરી શકે છે. ’” આવી રીતે સત્ સાધનવડે આ ભયંકર ભવ-સમુદ્રને સપૂર્ણ રીતે તરી પાર પામવા જ્ઞાની મુનિએ સદા સાવધાન રહે છે; તેથી તેમને શાસ્ત્રકારે ભાર'ડની ઉપમા આપી છે. ભારડને કેવળ પેાતાના દ્રવ્ય પ્રાણની રક્ષા કરવા સાર્વધાન રહેવુ' પડે છે, ત્યારે ભવભીરૂ મુર્ત્તિ દ્રવ્ય પ્રાણુની દરકાર તજી નિર્મળ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ, વીર્ય અને ઉપયાગરૂપ પાતાના ભાવ પ્રાણનીજ રક્ષા વધા પુષ્ટિ કરવા સદા સાવધાન રહે છે. અર્થાત્ મુનિવરની અપ્રમત્તતા અહુજ ઉંચા પ્રકારની છે. આવા અપ્રમત્ત મુનિએ શીત્ર મેક્ષના અધિકારી થઈ શકે છે.
ચેથી ઉપમા મુનિને મેરૂપતની આપી છે. સવ પર્વતામાં મેરૂપર્યંત દેવિગિર કહેવાય છે. તેના ઉપર દેવતાના વાસ છે. તે પુતનાં મૂળ એટલાં ઉંડાં અને મજબૂત છે કે ગમે તેવા પ્રલય કાળના પવનથી પણ તે ચલાયમાન થઇ શકતા નથી. જે મુનિ પેાતાના વ્રતનિયમમાં નિશ્ચળ રહે છે, જ્ઞાન ધ્યાન તપ જપ સચમમાં સદા સાવધાન થઈ અડગ પ્રયત્ન સેવે છે,જે પ્રથમ પુખ્ત વિચારપૂર્વક સુખે નિવહી શકાય એવીજ પ્રતિજ્ઞા કરે છે અને કરેલી પ્રતિજ્ઞાને પ્રાણાન્ત સુધી અડાલ વૃત્તિથી પાળે છે તે મુનિવરે સુવર્ણગિરિ સમાન નિશ્ચળ પરિણામી ગણાય છે. એવા મુનિવરને દેવ દાનવે પણ સ્વનિયમથી ડગાવવા સમર્થ થઇ શકતા નથી. એવા મુનિવા અપ્રમત્ત યાગથી ક્ષપકશ્રેણિ ઉપર આરૂઢ થઇ અનુક્રમે સઘળાં ઘાતિ કના ક્ષય કરી. કેવળજ્ઞાનાદ્રિક અન‘ત ચતુષ્ટય પામી આયુષ્ય સદ્ભાવે અનેક ભવ્યજ નાના ઉદ્ધાર કરે છે, અને અલ્પ આયુષ્ય હોય તે શૈલેશીકરણ કરી માકીના અઘાતિ કના પણ અ`ત કરી અજરામરપદને પામે છે.
૧ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને વાયગુણની ધાત કરે એવા જ્ઞાનાવરણીયાદિ કમ. ૨ ચાદમા ગુણહાણે રીલેશ ( મેરૂપર્વત ) પેરે સંપૂર્ણ (નિશ્ચળતા-સ્થિરતા) યુગ નિરોધ. ૭ નામ, ગોત્ર, આ સુષ્ય અને વેદનીય કર્મો.
For Private And Personal Use Only
