________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાનસાર સૂત્ર સ્પષ્ટીકરણ,
કપ આલંબન અંતર્મુખ થઈ સ્થિરતા પામે છે, અને ધ્યેય વસ્તુમાં ચિત્તની એકાગ્રતા થતાં અન્ય સર્વ સંક૯પવિકલ્પની ઉપશાંતિ થવાથી જ્યારે રામ રામ્રાજ્ય પ્રવર્તે છે ત્યારે રાગ દ્વેષાદિક દુઇ વિકારો આપોઆપ દ્રશ્ય થઈ જાય છે. ઉપાધ્યાયજી મહારાજે અન્યત્ર શ્રી શાંતિનાથજીની સ્તવના કરતાં કહ્યું છે કેતારું ધ્યાન તે સમકિતરૂપ, તેહિજ જ્ઞાન ને ચારિત્ર તેહ છે જી; તેહથી રે જાયે સઘળાં હે પાપ, ધ્યાતા રે વ્યય સ્વરૂપ હવે પછે જી. ૪ દેખી રે અદ્દભુત તાહરૂં રૂપ, અરિજ ભવિકા અરૂપી પદ વરે જી; તાહરી ગતિ તું જાણે હે દેવ, સ્મરણ ભજન તે વાચક યશ કરેજી ૫
આવી રીતે એય સ્વરૂપમાં ચિત્તની એકાગ્રતા થતાં સમ્યમ્ દર્શન, જ્ઞાન, અને ચારિત્રને અદ્દભુત લાભ પામી આત્મા અને અજર અમર પદને ભક્તા થઈ શકે છે. આમ પ્રસંગોપાત ધ્યાનનું પણ સ્વરૂપ વર્ણવી તેને પ્રભાવ વર્ણ છે, તે શરમ-સામ્રાજ્યનું પ્રબળ સાધન હોવાથી હવે સર્વ ગુણેને અભ્યાસ કરતાં સાધુજને એ શમનું પ્રધાનપણું સ્વીકારી તે સદાકાળ જાળવી રાખવું જોઈએ. એમ સ્પણ કરતા થકા ગ્રંથકાર જણાવે છે –
झानध्यानतपःशीलसम्यत्वसहितोप्यहो!
तं नामोति गुणं साधुर्यमामोति शमान्वितः ॥ ५ ॥ ભાવાર્થ-અહે ! આશ્ચર્યની વાત છે કે જ્ઞાન ધ્યાન તપ શીલ અને સભ્ય. કત્વ ગુણ સહિત છતાં સાધુ તે આત્મલાભ નથી પામતા કે જે આત્મલા શમસંયુક્ત સાધુ પામી શકે છે.
વિવેચન–- HF સારવું નામ આ મહા ગંભીર અર્થસૂચક સૂત્રવચન જે મહાનુભાવ સાધુઓ સદા સરહસ્ય સંભારી રાખે છે તેઓ તે સારી રીતે સમજ સાથે આમાથી પણે સ્વીકારે છે કે “ઉપશમ ગુણ આદરે એજ ચારિત્રનું સાર છે. ” ઉપશમ વિના ચારિત્રકરણ નિષ્ફળખાય છે. શમ, ઉપશમ, પ્રશમ, શાનિ, ક્ષમા, સમતા, કષાયજય અને વૈરાગ્ય પ્રમુખ સર્વે એકાWવાચી છે. કષાયના જયથી પ્રગટ થતા ઉશમ ગુણ વિના ચારિત્ર કેવળ હાંસીપાત્ર થાય છે. ઉપશમ વિના ચરિત્રની કડકિયા કરતા છતાં નિવાણપદની પ્રાપ્તિ થતી નથી. શમયુક્ત સાધુ જેવી સ્વાભાવિક શાંતિ આત્મામાં અનુભવી શકે છે, તેવી શાંતિ શમગુણ વિ. નાના સાધુ જોકે સમકિત સહિત જ્ઞાન, ધ્યાન, તપ, શીલ આદિક ગુણના અભ્યાસી હોય તે પણ અનુભવી શકે નહિ. શમ ગુણની જે વ્યાખ્યા આ અષ્ટકની શરૂઆતમાંજ ગ્રંથકારે આપેલી છે, તે ઉપરથી સમજી શકશે કે એવી અદ્દભુત શનિ
For Private And Personal Use Only
