________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જિન ધર્મ પ્રકાશ. નિરૂપકમ એવા બન્ને પ્રકારના આયુષ્યવાળા હોય છે. અહીં કોઈ શંકા થાય કે 'કાચાર્યના પાંચસે શિષ્ય તથા અર્ણિકાપુત્ર આચાર્ય, ઝાંઝરિયા મુનિ વિગેરે આ ચરમશરીરી હેવાથી નિરૂપકમ આયુષ્યવાળા હોવા જોઈએ, છતાં
એ ઉપકા કેમ મુત્યુ પામ્યા?” તેને ઉત્તર એ છે કે “તે મુનિઓને જે જે ઉપકમ થયા તે માત્ર તેમને કષ્ટને અર્થે સમજવા આયુષ્યના લયમાં કારણભૂત સમજવા નહીં. તેમનું આયુષ્ય તે પૂર્ણ થયું હતું, માટે તેમને નિરૂપકમ આયુષ્યવાળા જ જાણવા.”
સં૫કમ આયુષ્યવાળા જી પિતાના આયુષ્યને ત્રીજો ભાગ, નવમે ભાગે કે સતાવીશમે ભાગે અથવા છેવટ મરણ વખતે છેલા અંતર્મુહર્ત આવતા ભાવનું આયુષ્ય ભવે છે. અહીં કેઈ આચાર્યો સત્તાવીશમા ભાગથી ઉપર પણ આવતા ભવના આયુષ્યના બંધની કલ્પના કરે છે, તેમજ ત્રણ ત્રણ ભાગની કલ્પના પણ છેલ્લા અતર્મુહૂર્ત સુધી કરે છે.
નિરકમ આયુષ્યવાળા જેને માટે આયુષ્યના બંધને કાળ એ છે કે હેતતા નારકીઓ તથા અસંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા તિર્યંચ અને મનુષ્ય ( પીકે) પિતાનું આયુષ્ય છ માસ બાકી રહે ત્યારે આગામી ભવનું આયુષ્ય બાંધે છે. તે સિવાયના બીજા નિરૂપકમ આયુષ્યવાળા (ચરમશરીરી શિવાયના અઠવતાં, ખળદેવાદિક શલાકા પુરૂ) જે પોતાના આયુષ્યને ત્રીજે ભાગે અવશ્ય આગામી ભવનું આયુષ્ય બાંધે છે. "
આ એપમ આયુષ્યના વિષય પર કેઇ શિષ્ય પ્રશ્ન કરે છે કે “જે કોઈ કર્મ તેને કાળ પ્રાપ્ત થયા વિના ભગવાય, તે કૃતનાશ અને અકૃતાગમ એ બંને પણ પ્રાપ્ત થશે. કેમકે પૂર્વે ઘણી સ્થિતિવાળું કર્મ (આયુષ્યકર્મ)
દવું હતું તે તેટલી મુદત સુધી ભેગવાયું નહીં, માટે કૃતનાશ નામને દોષ આજે; તો આત્માએ અ૯પ સ્થિતિવાળું કર્મ (આયુષ્યકર્મ) બાંધ્યું નહોતું તે ભગવ્યું, માટે અકૃતાગમ નામને દેષ પ્રાપ્ત થયે.” આ પ્રશ્નને ગુરૂ જવાબ આપે છે કે “હે શિષ્ય! મેરી સ્થિતિવાળા કર્મને કાંઇ ઉપક્રમે કરીને નાશ થતું નથી, પરંતુ અધ્યવસાય વિશેષથી તે કમ ઉતાવળે ડી મુદતમાં જોગવી લેવાય છે. અહીં યુક્તિથી એમ સમજવાનું છે કે સેપક્રમ આયુષ્યવાળા. છે જેમ ઘણા કાળ સુધી ભોગવવા લાયક આયુષ્યકર્મને એક કરીને છેડા કરે ભગવી લે છે. એવી જ રીતે સ્થિતિ, રસ, પ્રદેશ વિગેરેના ખંડનને પ્રાપ્ત થચેલા નિકાચિત એવાં સર્વ કર્મોને ઉપકમ લાગે છે. કેમકે પ્રાર્થ સારું માઠાં અને ૧ કરેલો નાશ. ૨ નહિ કરવાની પ્રાપ્તિ
For Private And Personal Use Only
