Indian Logic Part 01

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: Sanskrit Sanskriti Granthmala

Page 108

PRAMĀNA ARTHAPATTI AND ABHAVA
तृतीयविषयासत्त्वपरिच्छेद एव कुतस्त्य इति चेत प्रत्यक्षमहिम्न एवेति
ब्रूमः । 64-65 3 नीले प्रवर्तमानं...सूचयतीत्येकप्रमाणव्यापार: । 65 4 यद्यपि निर्विकल्पक प्रत्यक्ष...व्यवहाराभावात् । 66
एव च परस्परपरिहार ..अप्रतिभासमानत्वात् । 66
ननु न त्वं द्वितीय मिव..प्रकारान्तरपराकरणमवगन्तव्यम् । 66-67 7 तत्र प्रत्वक्षे स्वलक्षणात्मनि...प्रत्यक्षस्य प्रवृत्त्यभावात् । 67-68 8 सम्बन्धग्रहणापेक्षमनुमान स्वलक्षणे ।
सजातीयविजातीयव्यावृत्ते वर्ततां कथम् ।। 58 समानविषयत्वे च जायते सदृशी मतिः । न चाध्यक्षधिया साम्यमेति शब्दानुमानधीः ।। तेजोऽन्यदेव नक्षत्र शशाङ्कशकलादिषु । . उदघाटितजगत्कोशमन्यदेव रवेमहः । 69 .. अन्यदेवेन्द्रियग्राह्यमन्य: शब्दस्य गोचरः ।।
शब्दात् प्रत्येति भिन्नाक्षो न तु प्रत्यक्षमीक्षते ॥ 69 11 अन्यथैवाग्निसम्बन्धाद् दाहं. दग्धोऽभिमन्यते ।
अन्यथा दाहशब्देन दाहार्थः सम्प्रतीयते ।। .69 12 यत्तावदिदमाख्यायि...का कथा भवतां मते ॥ 69-70 13. अथवा भवंतु नाम...प्रत्यक्षमिदमिति । 70 14 तथाहि -किमिदं विषयस्य प्रत्यक्ष नाम ? ...तत्कर्मताग्रहणासम्भवात् । 70 15 कथं पुनविषयग्रहणकाले तज्ज्ञानस्याप्रतिभासः ? नैव युगपदाकारद्वितयं प्रति
भासते, इदं ज्ञानमयं चार्थ इति भेदानुपग्रहात् । 7 16 यदि च गृहीतं ज्ञानमर्थ प्रकाशयेन्न द्वयीं गतिमतिवर्तेत । तद्धि ज्ञान ज्ञानान्तर
ग्राह्य वा भवेत् स्वप्रकाश वा। ज्ञानान्तर ग्राह्यत्वे त्वनवस्था मूलक्षतिकारी चेयमित्यन्धमूकं जगत् स्यादुपलम्भप्रत्यक्षतापूवकार्थप्रत्यक्षवादिनः । नापि
स्वप्रकाशं ज्ञानं जयत्वान्नीलपीतादिवत । 71 17 न च ज्ञानस्याप्रत्यक्षतायां...तत्रापि नातिप्रसङ्गः । 72 18 यच्चानुमानमप्युक्त विषयद्वयसिद्धये ।
तत प्रत्यक्षपरिच्छिन्नतद्विरोधनिबन्धनम् ॥ विरोधबोधसामर्थ्य प्रत्यक्षस्य च दूषितम् ।
तदंग्रहे च तन्मूलमनुमानं न सिद्धयति ।। 72-73 19 अथवा सत्यपि विषय विध्ये सामग्रीभेदात् फलभेदाच्च प्रमाणभेदो भवन
कथमपाक्रियते ।