Hetubindu Tika

Author(s): Dharmakirti Mahaswami, Archatt Bhatt, Durvek Mishra Pandit, Sukhlal Sanghavi, Jinvijay, B Bhattacharya
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 445

पण्डितदुबैकमिश्रकृतो . [पृ. २२२. ६.९निश्चयो ही[२२२.९]ति पाठः । तत्र हिशब्दोऽपिशब्दस्य वार्थे द्रष्टव्यः । तद्विशेपत्वात् [२२२.१०] ज्ञानविशेषत्वात् । अस्य [२२२.११] निश्चयस्य ।।
'सपक्षे भावेन [२२२.१९] किं मूतेनेत्याह-विपक्षे [२२२.१९] इति । सर्वत्र विपक्षे योऽभावः तरिशिष्टेन [२२२.२१] किं भूतेन सर्वत्र विपक्षे योऽभावेनेत्याह5 सपक्ष[२२२.२०] इति। तादात्म्यतदुत्पत्ती लक्षणे निमित्तं यस्य भावस्य स तथा तद्विशिष्टेन २२२.२१] । ननु च दर्शनादर्शननिबन्धनौ सपक्षासपक्षयो[69b]भीवाभावावप्यन्योन्यविशिष्टावेव तत् कोऽतिशयोऽनेनोक्त इत्याशङ्कयाह-एतदुक्तं भवती[२२२.२२Jति । प्रतिबन्धसाधकप्रमाणवृत्त्या निश्चितो (तौ) [२२२.२३]
न तु दर्शनादर्शनाभ्यामित्यर्थात् । तथाविधाचि[२२३.६]ति व्याप्तिमन्तावित्यर्थः ... 10 तादात्म्यतदुत्पत्तिसाधनविषयं [२२३.१०] तादात्म्यतदुत्पत्तिसिद्धिविषयम् ।
तयोरेव (२२३.१९] भावाभावयोरेव । आक्षिप्यते[२२३.२०] प्रकाश्यते। उत्पत्त्यतिरेकि ण्याः सत्ताया अनुत्पत्तेर्या सत्ता उत्पत्ति[२२३.१९]रित व्याचष्टे । अभावलक्षणस्य [२२३.२९] प्रतियोग्यपेक्षया तद्विविक्तपदार्थलक्षणस्य परमताश्रयणेन चैवमभिधानम् सिद्धयन्ति [२२४.१] व्यवहारयोग्यतामुपयान्ति । सर्वस्य [२२४.१] इति 15 पुंसः । तथा च अयत्नसिद्धः सर्वः सर्वदर्शीत्याशयः । नैवमि[२२८.१]तीदमिति
सम्बन्ध्यते। लिङ्गस्य प्रकृतत्वात् ज्ञापकस्य [२२४.१३] इत्याह । आचार्येण [२२४.२१] इति आचार्यदिग्नागेन । सूत्रकारीयनिश्चितग्रहणसाफल्यमुपवर्णयता वार्तिककृता स्वानुमतिरत्र दर्शितैवेत्यभिप्रायेण आचार्यवचनमिव कृत्वा इह अस्माभिश्च [२२४.२१] इत्यादि ।
तथाभावो २२५.३] व्याप्त्यान्वयः । सर्वत्र तदभावे अवश्यमभावो नेति पूर्वक20 मनुवर्तनीयम् । तस्माद् यत [२२५.९] इत्यादिकवस्तु(कस्तु) मूलस्यादि ग्रन्थो अनेन
सुबोधत्वान्न व्याख्यातः । अयं त्वस्यार्थोऽवसेयो यत एवं तस्माद् [२२४.२०] यतः प्रमाणादनयोर्भावाभावयोर्भवति निश्चयस्तदधीनता तयोर्भावाभावयोः सत्ता व्यवस्थेत्यस्यार्थस्य ज्ञापनार्थ निश्चितवचनं कृतमिति । आचार्यदिग्नागकृतनिश्चितग्रहणार्थे भयः संहियमाणे
वार्तिककारेण कथमस्मा भिरित्युच्यत इत्याशंक्याह-अस्माभिरि[२२५.९]ति । 25 आचार्यकृते [२२५.९] सूत्रकाराचार्यकृते । निश्चितग्रहणे [२२५.९] अस्माक
मभिमतत्वादि[२२५.१०]ति वचनेन चैवं आचार्यस्याभिप्रायं दर्शयति । तच्चैदस्माकमभिमतमेव तदाऽस्मामिरेवोक्तमिति । एवं तावदनेन व्याख्यातं लक्ष्यते पुनरयमस्यार्थः१. निश्चितौs
4