Hemchandracharya Ane Temne Rachel Mahadev Battrishi Stotra

Author(s): Sheelchandravijay
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti

Page 4

હિમચન્દ્રાચાર્ય અને તેમણે રચેલ શ્રીમહાદેવ બત્રીશી સ્તોત્ર.
-
-પં. શીલચન્દ્રવિજય ગણિ.
સંવત ૧૧૪૫-૨૦૪૫
કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રીહેમચન્દ્રાચાર્યનું નવસોમું જન્મવર્ષ પ્રવર્તી રહ્યું છે. તે તેમના ગુણગાન કરવાનું, તેમના જીવન અને ક્વન વિશે ચિંતન-પરિશીલન-સ્વાધ્યાય કરવાનું અને તેમનાં જીવન તથા કાર્યોનું મૂલ્યાંકન કરવાનું એક સબળ નિમિત્ત પૂરું પાડે છે.
એમનો જન્મદિવસ છે કાર્તકી પૂર્ણિમા. આ દિવસ કેટલો બધો મહિમાવંતો છે ! બૌધ્ધધર્મના આદિપુરુષ ભગવાન તથાગત બુદ્ધનો જન્મદિન આ કાર્તકી પૂર્ણિમા છે; શીખ સંપ્રદાયના પ્રવર્તક ગુરુ નાનકદેવનો જન્મદિવસ પણ આ જ છે. અને જૈન આત્મસાધક શ્રીમદ્ રાજચંદ્રનો જન્મ પણ આ જ દિવસે થયો હતો ! ક્યારે જન્મવું એ મનુષ્યની ઈચ્છાને વશ નથી એ સાચું હોવા છતાં પણ, મહાન આત્માઓનો જન્મસમય કે જન્મદિન, યોગાનુયોગે કે અત્યંત સહજ રીતે જ, એવો તો યોજાઈ જાય છે કે, પછી એ મહાન વ્યક્તિ વિદેહ થયા પછી, આગામી પેઢીઓ માટે એ દિવસ ઉત્સવના અને પ્રેરણાના મંગલપર્વ-સ્વરૂપ બની જાય છે.
શ્રીહેમચન્દ્રાચાર્યનું એકંદર-સમગ્રસ્પર્શી મૂલ્યાંકન કરવું હોય, અને તે પણ ખૂબ સંક્ષેપમાં જ, તો તેમના જીવનને ચાર વિભાગોમાં વહેંચી દેવું પડે : ૧. સાહિત્યનું સર્જન. ૨. સંસ્કાર પિંડનું નિર્માણ. ૩. અમારિ પ્રવર્તન. ૪. બ્રહ્મ-યોગ-તપોમય જીવન.
ઈન્દ્ર, પાણિનિ, કાત્યાયન, પતંજલિ, શાક્યાયન-અમરસિંહ, ધનંજય-ધનપાલ, ભટ્ટી, ગુહસેન-કાલિદાસ, વાલ્મીકિ, વ્યાસ-હરિભદ્રસૂરિ, તૃચેટ-મમ્મટ આ બધા જ ભારતીય આર્યસંસ્કારના સમર્થ ઉદ્ગાતાઓ છે. તે સહુઅ અલગ અલગ રૂપે, અલગ અલગ સમયખંડમાં, જે સાહિત્યપ્રકારો રચ્યા, તે તમામ સાહિત્યપ્રકારો હેમચન્દ્રાચાર્યે એકલા હાથે રચ્યા છે, અને આ સૌના ઉત્તમ અંશોને અંગીકાર કરી તેમાં પોતાનું સત્ત્વ ઉમેરી ભારતવર્ષને વિલક્ષણ સાહિત્યખજાનો ભેટ કર્યો છે.
ગૂજરાત અને તેના અધીન અઢાર રાજયો એટલે કે આજનું અર્ધાથી યે વધુ હિંદુસ્તાન, તેમાં નૈતિક મૂલ્યોના સંસ્કાર સિંચવાનો સઘન-સબળ-સભાન પુરુષાર્થ હેમચન્દ્રાચાર્યે કર્યો. આ પુરુષાર્થ ગૂર્જરધરતીમાં સંપૂર્ણત: ફળદ્રુપ બન્યો. ગુજરાતની ભાષા-લોકબોલીમાં નવો પ્રાણસંચાર આ કારણે થયો. ને આ જ કારણે ગૂર્જર પ્રજામાં દયા, ઉદારતા, મૃદુતા, સભ્યતા, લજજા, સૌહાર્દ, સહિષ્ણુતા જેવાં તત્ત્વોનો અવતાર થયો. દા”-જુગાર જેવાં વ્યસનોથી તથા ખૂનામરકી જેવાં દુષ્કર્મોથી ગૂજરાતની પ્રજા આજે પણ સરખામણીમાં બચી શકી હોય તો તેના મૂળમાં હેમાચાર્યે દ્વારા થયેલાં સંસ્કારવાવેતર જ હોવાનું સમજવું જોઈશે.