Book Title: Hemchandracharya Ane Temne Rachel Mahadev Battrishi Stotra
Author(s): Sheelchandravijay
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti
View full book text
________________
જ ક્યારેક એવી શંકા જાગે કે રાજાઓને રીઝવવા માટે આચાર્યે કેટલા મસ્કા મારવા 3 પડતા હશે ? કેટલી ખુશામતો કરવી પડતી હશે ? પોતાના જીવન અને ચર્યાઓમાં કેટલી બધી બાંધછોડ તેમણે કરી હશે ?
જાગે. અવશ્ય જાગે. “રાના મિત્ર ન દુષ્ટ કૃતં વના સૂત્રથી પરિચિત કોઈને પણ આવી શંકા થાય છે. પરંતુ આનો જવાબ એટલો જ હોય કે ભૌતિક એષણાઓ અને આસકિતનાં વળગણો જેને વળગ્યાં હોય તેને માટે આવી શંકા કે કલ્પના જેમ પૂર્ણત: વાસ્તવિક/સમુચિત છે, તેમ પરમનિરીહ, અનાસકત અને સૌના કલ્યાણ સાધક સાધુજન માટે આવી શંકા લાવવી તે તદૃન અવાસ્તવિક/અનુચિત છે. બબ્બે હેમચંદ્રાચાર્યે રાજાની ખુશામત કરવી પડી હશે એમ નહિ, પરંતુ રાજાઓએ હેમચન્દ્રાચાર્યની પ્રીતિ ને સુનજર પામવા માટે સતત મથ્યા કરવું પડતું હશે એમ કહેવું સત્યની વધુ સમીપનું ગણાશે. અને આમાં એક તરફ હેમચન્દ્રાચાર્યની નિર્લેપ ગરિમા મહેકે છે, તો બીજી તરફ એ રાજાઓ-સત્તાધીશોની પરમોચ્ચ સંસ્કારિતા પણ છતી થાય છે. કેવા સંસ્કૃત હશે એ રાજાઓ કે સાધુતા અને વિદ્વત્તાના ચરણે ઝૂકવામાં પોતે ગૌરવ અનુભવે !
વાસ્તવમાં હેમચન્દ્રાચાર્ય રાજાઓની પ્રીતિનું સંપાદન કરી શક્યા તેનું કારણ એક તો તેમની, તેમને સર્વજ્ઞના સિંહાસને આરૂઢ કરે તેવી, સર્વતોમુખી પ્રજ્ઞા હતી અને બીજું સાંપ્રદાયિક અને જાતિગત વિવાદો, મતભેદોને ઓળંગી ગયેલી તેમની ઉદાર, સહિષ્ણ એવી તત્ત્વગ્રાહક સમન્વયસાધક દૃષ્ટિ હતી. આ પ્રજ્ઞા અને આ દૃષ્ટિના પરિણામે જ સિદ્ધરાજના “ક્યો ધર્મ કરવાથી મોક્ષ સંભવે ?" એવા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં આચાર્ય "ચારિસંજીવિનીચાર” નું ઉદાહરણ ટાંકી રાજા-પ્રજાની બુદ્ધિને સંતોષે તેવો સમવયસાધક જવાબ આપી શક્યા હતા. અને આ પ્રજ્ઞા/દૃષ્ટિના પ્રેર્યા જ હેમાચાર્ય સોમનાથના શિવાલયમાં રાજા કુમારપાળની સાથે ઊભા રહીને મહાદેવની સ્તુતિ કરી શક્યા હતા.
બન્યું એવું કે કુમારપાળની આચાર્ય તરફની અતિભક્તિથી અકળાયેલા કોઈ તેજોષીએ રાજાને ભંભેર્યો કે તમને સારું લગાડવા ખાતર આચાર્ય બધું કહે છે, કરે છે. પરંતુ તમારી સાથે સોમનાથની યાત્રા કરવા આવવાનું કહી જુઓ. નહિ આવે. સિફતપૂર્વક છટકી જશે. રાજાને વાતમાં વજૂદ લાગ્યું હશે, તે એણે આચાર્યને સોમનાથયાત્રાએ સાથે આવવા કહી દીધું. આચાર્યે પળનાય વિલંબ વગર વાતનો તાગ છે પકડી લીધો ને રાજાની સાથે જવાની હા કહી દીધી. તે જોષીઓ ભોંઠા પડી ગયા. પણ વાત આટલે ન પતી. સોમનાથમાં રાજા-આચાર્ય વગેરે પહોંચ્યા ત્યારે ત્યાં શિવાલયમાં આચાર્યને કહેવામાં આવ્યું કે તમને વાંધો ન હોય તો આ શિવલિંગની પૂજા કરો : લો આ સામગ્રી. આચાર્યની અસામાન્ય કસોટીની પળ હતી. પણ સદાસ્વસ્થ યોગી એવા આચાર્યે લેશ પણ ખચકાટ વગર, પૂજાનાં દ્રવ્યો વડે પૂજા સાધુને ન હોય - તેવા નિયમને વળગી રહીને યોગની પ્રક્રિયા દ્વારા ત્યાં એવી શિવપૂજા કરી કે તે જોઈને મંદિરના વિદ્વાન મહંતશ્રી પણ દિંગ બની ગયા ! અને તે [, પછી તરત જ હેમાચાર્યો ત્યાં જ મહાદેવસ્તોત્ર-મહાદેવ દ્રાંત્રિશિકાની રચના કરીને તેનો ને િપાઠ પણ ર્યો, અને સમગ્ર વાતાવરણને દિવ્ય-ભવ્ય વીતરાગતાથી છાઈ દીધું. 3
