Hemchandracharya Ane Temne Rachel Mahadev Battrishi Stotra

Author(s): Sheelchandravijay
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti

Page 15

છે અને આ રહસ્ય, શિવલિંગ સમક્ષ તો, ત્યાં જવાનું થયું ત્યારે આચાર્યો ઉચ્ચાર્યું 3 પરંતુ તે અગાઉ પણ તેઓ આ રહસ્યનું પ્રતિપાદન કરી ચૂક્યા છે, તે પણ આપણે
ભૂલવું ન જોઈએ. સિદ્ધરાજની વિજ્ઞસિથી સર્જેલા સિદ્ધહેમ શબ્દાનુશાસન વ્યાકરણની સ્વરચિત બૃહદ્રવૃત્તિમાં, વ્યાકરણના પ્રથમ સૂત્ર “ગર્દનું વિવેચન કરતાં એમણે 'અહં એ અક્ષરને "સાનોપનિષદભૂત–જેમ જૈન તેમ અજૈન આગમોના પણ રહસ્યભૂત” મંત્ર તરીકે ઓળખાવ્યો છે. અને તેમ કરવાનું કારણ બૃહદવૃત્તિના વિવંરણકાર શ્રી કનકપ્રભસૂરિએ એવું આપ્યું છે કે “શબ્દાનુશાસન-વ્યાકરણ સર્વદર્શન સંમત બાબત છે, એટલે તેના મંગલાચરણમાં નમસ્કાર પણ સર્વદર્શનોને માન્ય હોય તેવો જ મૂકવો ઉચિત; તેથી આચાર્યો અહીં અહી બીજાક્ષરને મંગલ સ્વરૂપે આલેખ્યો છે. આ બીજાક્ષર એક તરફ જૈનસંમત પંચપરમેષ્ઠિના ઘન સ્વરૂપ છે, તો બીજી તરફ તે અજૈનસંમત બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશ્વરના પણ ઘન સ્વરૂપ છે. અને તેથી જ આ અક્ષ સકલાગમોના ઉપનિષદ્ રૂપ છે. વ્યાખ્યાકાર આ અર્થધટનના સમર્થનમાં હેમાવાયની મહાદેવ બત્રીશીનો જ એક શ્લોક “અરેવ્યને વિષ્ણુ અહીં ટાંકી બતાવે છે.
આમ, સમગ્રલક્ષી વિમર્શ કરતાં મહાદેવ દ્વાર્વિશિકામાં દર્શનશાસ્ત્રના કિલષ્ટ પદાર્થો જોવા ન મળતાં હોય તોય, ઉપનિષદો અને પુરાણોનાં રહસ્ય તત્ત્વો ઠલવાયેલાં તો અનુભવાય છે જ.
તો આવા સમર્થ પ્રતિભાસંપન્ન, સમન્વયમૂર્તિ અને વળી એક યોગીને જ છાજે તે હદે અનાસકત/નિર્લેપ આચાર્યની ભક્તિ અને પ્રીતિ-બલ્ક શિષ્યત્વ-સિદ્ધરાજ અને કુમારપાળ જેવા સમ્રાટો પણ ઝંખે તેમાં શી નવાઈ?
હેમચન્દ્રાચાર્યના શિષ્યો પણ દિગ્ગજ વિદ્વાન અને પ્રતિભાસંપન્ન આચાર્યો હતા. તેમના સઘળા શિષ્યોની વાત ન કરીએ, તોય પટ્ટશિષ્ય આ. રામચન્દ્રની વાત જરૂર નોંધવી જોઈએ.
અજ્ઞાનકર્તક અને અપૂર્ણ પ્રાપ્ત ચતુરશીતિપ્રબંધાન્તર્ગત કુમારપાલદેવપ્રબંધ (સિંધી, કુમારપાલચરિત્રસંગ્રહ, પૃ. ૧૧ર-૧૬)માં જણાવ્યા અનુસાર આ. રામચન્દ્ર એ મૂળે ચારણજ્ઞાતિના હતા. અને હેમાચાર્ય પાસે દીક્ષા લીધા પછી, સર્વવિદ્યા-પારંગત બન્યા પછી એકવાર, માર્ગે ગુરુ સાથે તેઓ જતા હતા ત્યારે રસ્તામાં તૂટેલી રત્નમાળા પડેલી તેમની નજરે પડી. તે જોતાં જ તેઓ બોલી ઉઠ્યા :
એક વખત એવો હતો કે રસ્તે વેરાયેલા દાણા (અનાજના) વીણી વીણીને સંચય કરવામાં અભિલાષ થતો હતો અમને (આ વાક્ય તેમની પૂર્વાવસ્થાની સ્થિતિનું સૂચક છે), અને આજે રસ્તે પડેલાં રત્નો તરફ પણ અમને આદર જાગતો નથી."
આ. રામચન્દ્ર અદ્ભુત પ્રતિભાવંત કવિ હતા, ગ્રંથકાર હતા. તેમણે અનેક ગ્રંથો રચ્યાના નિર્દેશો મળે છે. શપ કરતાં સવાયો દ્વાદશRપ નું નિરૂપણ કરતો. પ્રવીત' નામે તેમનો અમર ગ્રંથ - જે થકી તેઓ પ્રવશાત તરીકે પ્રખ્યાત થયા હતા તે - આજે તો અપ્રાપ્ય છે, પરંતુ તેમણે રચેલાં નાળ, વ્યક્િR | 5 (ગુટક) અને અન્ય કેટલાંક નાટકો આજે પણ સંસ્કૃત સાહિત્યમાં આગવી પ્રતિભા તે પાથરતાં ઉપલબ્ધ છે જ.