Gyanbindu

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Bhuvanbhanusuri
Publisher: Andheri Jain Sangh

Page 315

42
ज्ञानबिन्दुप्रकरणस्य [पृ०२९५०५ - सव्वभूयप्पभूयस्स सम्मं भूयाइ पासओ । पिहिआसवस्स दंतस्स पावकम्मं न बंधइ ॥ ९॥" दश० अ० ४ । "सव्वे जीवा वि इच्छन्ति जीविउं न मरिजिउं। तम्हा पाणिवहं घोरं निग्गन्था वजयंति णं ॥११॥" दश० अ० ५। "हिंसाए पडिवक्खो होइ अहिंसा चउन्विहा सा उ।
दव्वे भावे अ तहा अहिंसजीवाइवाओत्ति ॥" दश• नि. गा० ४५ । ___"सत्रायं भङ्गकभावार्थः- द्रव्यतो भावतश्च इति - जहा केइ पुरिसे मिअवहपरिणामपरिगए मिश्र पासित्ता आयन्नाइड्डियकोदंडजीवे सरं गिसिरिज्जा, से अमिए तेण सरेण विखे भए सिया, एसा दव्वओ हिंसा भावओ वि । या पुनर्द्रव्यतो न भावतः सा खलु ईर्यादि॥ समितस्य साधोः कारणे गच्छत इति - उक्तं च-उचालिअम्मि......."इत्यादि । या पुनर्भावतो न द्रव्यतः सेयम् - जहा केवि पुरिसे मंदमंदपगासप्पदेसे संठियं ईसिवलियकायं रजुं पासित्ता एस अहित्ति तव्वहपरिणामपरिणए णिकट्ठियासिपत्ते दुअं दुअं छिंदिज्जा, एसा भावओ हिंसा न दव्वओ। चरमभंगस्तु शून्य इति एवंभूतायाः हिंसायाः प्रतिपक्षोऽहिंसेति ॥” दशवै. हा• पृ. २४ । भगवती० १.८ । ३.३ । ५.६ । ७.२,१० । ८.४ । १८.३,८ । दश० ० पृ. २० । पृ. १४।
__ "मरदु वो जीयदु जीवो अयदाचारस्स णिच्छिदा हिंसा।
पयदस्स नत्थि बन्धो हिंसामित्तेण समिदस्स ॥" प्रवच• ३.१७॥ "प्रमत्तयोगात् प्राणव्यपरोपणं हिंसा" - तत्त्वार्थ० ७.८। "प्रमत्तो यः कायवानोयोगैः प्राणव्यपरोपणं करोति सा हिंसा" - तत्त्वा० भा० ५.८।
"प्रमत्त एव हिंसको नाप्रमत्त इति प्रतिपादयति । प्रमत्तो हि आप्तप्रणीतागमनिरपेक्षो "दूरोत्सारितपारमर्षसूत्रोद्देशः स्वच्छन्दप्रभावितकायादिवृत्तिरज्ञानबहुल: प्राणिप्राणापहारमवश्यंतया करोति । द्रव्यभावभेदद्वयानुपातिनी च हिंसा । तत्र कदाचित् द्रव्यतः प्राणातिपातः न भावतः । स्वपरिणामनिमित्ते च हिंसाहिंसे । परमार्थतः परिणामो मलीमसोऽवदातश्च । परस्तु किश्चिन्निमित्तमाश्रित्य कारणीभवति हिंसायाः। स च द्रव्यतो व्यापनो न ध्यापन्न इति नातीवोपयोगिनी चिन्ता। . तत्र यदा ज्ञानवानभ्युपेतजीवस्वतत्त्वः श्राद्धः कर्मक्षपणायैव चरणसम्पदा प्रवृत्तः काश्चिद्धम्या क्रियामधितिष्ठन् प्रवचनमातृभिरनुगृहीतः पादन्यासमार्गावलोकितपिपीलिकादिसत्त्वः समुत्क्षिप्तं चरणमाक्षेप्तुं असमर्थः पिपीलिकादेरुपरि पादं न्यस्यति, उत्क्रान्तप्राणश्च प्राणी भवति तदास्य द्रव्यप्राणव्यरोपणमात्रादत्यन्तशुद्धाशयस्य वाक्यपरिजिहीर्षाविमलचेतसो नास्ति हिंसकत्वम् । . कदाचित् भावतः प्राणातिपातः, न द्रव्यतः । कषायादिप्रमादवशवर्तिनः खलु मृगयोराकष्टकठिनकोदण्डस्य शरगोचरवर्तिनमुदिश्यैणकं विसर्जितशिलीमुखस्य शरपातस्थानादपसृते सारङ्गे चेतसोऽशुद्धत्वात् अकृतेऽपि प्राणापहारे द्रव्यतोऽप्रध्वस्तेष्वपि प्राणेषु भवत्येव हिंसा, हिंसारूपेण परिणतत्वात् काण्डक्षेपिणः, स्वकृतहढायुष्यकर्मशेषादपसृतो मृगः पुरुषाकाराब,
चेतस्तु हन्तुरतिक्लिष्टमेवातो व्यापादकम् । तथा तस्यानवदातभावस्य जिघांसोउत्क्रान्तजन्तु"प्राणकलापस्य मावतो द्रव्यतश्च हिंसा इति ।