Gyanbindu

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Bhuvanbhanusuri
Publisher: Andheri Jain Sangh

Page 338

पृ० ७२ पं० २.] टिप्पणानि ।
"मणपजवनाणं पुण जणमणपरिचिन्तियत्थपायडणं ।
माणुसखित्तनिबद्धं गुणपच्चइयं चरित्तवओ॥" आव० वि०७६ ।। "तदनन्तभागे मनःपर्यायस्य ॥” तत्त्वार्थ० १. २९ ।
"यानि रूपीणि द्रव्याणि अवधिज्ञानी जानीते ततोऽनन्तभागे मनःपर्यायस्य निबन्धो भवति । अवधिज्ञानविषयस्य अनन्तभागं मनःपर्यायज्ञानी जानीते रूपिद्रव्याणि मनोरहस्य-' विचारगतानि च मानुषक्षेत्रपर्यापन्नानि विशुद्धतराणि चेति ।" तत्त्वार्थ० भा० १.२९ ।
अत्रार्थे सर्वार्थसिद्ध्यादिगतासर्वापि दिगम्बरपरम्परा भाष्यतुल्यैव । [पृ०७१ . पं०७]. 'जाणइ बज्झे' -
"दव्यमणोपज्जाए जाणइ पासइ य तग्गएणते ।
तेणावभासिए उण जाणइ बज्झेणुमाणेणं " विशेषा० गा० ८१४। . . "मुणियत्थं पुण पञ्चक्खओ न पेक्खइ, जेण मणोदव्वालंबणं मुत्तममुत्तं वा, सोय छउमत्थो तं अणुमाणओ पेक्नइ अतो पासणिया भणिया ।” नंदी० म० पृ० १०९ A । [पृ०७२. पं० १]. 'मानसमचक्षु
"सो य किर अचक्खुदंसणेण पासइ जहा सुयनाणी ।
जुत्तं सुए परोक्खे पञ्चक्खे न उ मणोनाणे ॥८१५ ॥ परस्य घाटादिकमर्थं चिन्तयतः साक्षादेव मनःपर्यायज्ञानी मनोद्रव्याणि सावानाति तान्येव च मानसेनाचक्षुदर्शनेन विकल्पयति, अत: तदपेक्षया पश्यतीत्युच्यते। .
अत्र कश्चित् प्रेरकः प्राह-'मतिश्रुते परोक्षम्' इति वचनात् परोक्षार्थविषयं श्रुतज्ञानम् , अचक्षुर्दर्शनमपि मतिभेदत्वात् परोक्षार्थविषयमेव इत्यतो युक्तं श्रुतज्ञानविषयमूते मेस्वर्गादिके परोक्षेर्थे ऽचक्षुर्दर्शनम् , तस्यापि सदालम्बनत्वेन समानविषयत्वात् । किं पुनः ॥ सर्हि न युक्तम् , इत्याह - 'अवधिमनःपर्यायकेवलानि प्रत्यक्षम्' इति वचनात् पुनः प्रत्यक्षार्थविषयं मनःपर्यायज्ञानं, अतः परोक्षार्थविषयस्याचक्षुर्दर्शनस्य कथं सब प्रवृचिरभ्युपगम्यते, मिनविषयत्वात् ? । अत्र सूरिराह -
जइ जुञ्जए परोक्खे पचक्खे नणु विसेसओ घडइ ।।
नाणं जह पञ्चक्खं न दंसणं तस्स को दोसो ॥ ८१६ ॥ यदि परोक्षेऽर्थेऽचक्षुर्दर्शनस्य प्रवृत्तिरभ्युपगम्यते तर्हि प्रत्यक्षे सुतरामस्येयमङ्गीकर्तव्या विशेषेण तस्य तदनुप्राहकत्वात् , चक्षुःप्रत्यक्षोपलब्धघटादिवदिति । न हि अवधिज्ञानिनश्चशुरचक्षुर्दर्शनाभ्यां परोक्षमथं पश्यतः प्रत्यक्षज्ञानितायाः कोऽपि विरोधः समापयते, तद्वदिहापि ।" विशेषा० टी० । नन्दी० म० पृ० १०९।। [पृ०७२. पं० १]. 'सूत्रे' - "तत्थ दव्वओ णं उजुमई णं अणंते अणंतपएसिए वषे . जाणइ पासइ ।" नन्दी० सू० १८ ।
पृ०७२. पं० २7. 'एकरूपेऽपि' - "तथा पाह-चूर्णिकृत् - अहवा छउमत्थस्स एगविहखओवसमलंभेवि विविहोवओगसंभवो भवइ, जहा एत्थेव ऋजुमइविपुलमईणं